Tarihte de birçok kez amonyum nitratın sebep olduğu ve yüzlerce insanın öldüğü patlamalar meydana geldi. Peki amonyum nitrat nedir? Amonyum nitratın kullanım alanları neler? Amonyum nitratın dünya genelinde yaygın kullanımı gübre amaçlı, ayrıca madencilik ve soğutma amaçlı paketlerin üretiminde de kullanılıyor. Aslında amonyum nitrat normal şartlarda zararsız bir şekilde çözünebilen bir kimyasal bileşik. Fakat tarım alanında bitkiler için önemli bir besin kaynağı olan bu maddenin, depolama ve kullanım yöntemlerine dikkat edilmediğinde büyük felaketlere yol açabiliyor. Amonyum nitrat nasıl patlayıcı madde oluyor? Amonyum nitratlar, çiftçilerin büyük torbalarda veya toplu olarak satın aldığı amonitrat adı verilen gübrelerden oluşuyor. Bu madde yanıcı değil, oksitleyicilerdir veya yakıcı madde, yani zaten yanmakta olan başka bir maddenin yanmasını sürdürüyor. Rhode Island Üniversitesi'nde kimya profesörü olan Jimmie Oxley, amonyum nitratı yakmanın çok zor olduğunu ifade ediyor: "Amonyum nitratı patlatmak hiç kolay değildir, patlama sadece uyumsuz bir madde ile karışımda veya yoğun bir ısı kaynağı ile mümkündür". Amonyum nitrat yakıt benzeri yanıcı bir malzemeyle birleştirildiğinde, açığa çıkan enerji neredeyse üç kat artar. Patlamadan gelen yoğun sıcaklık, gazların hızla genişlemesine neden olur ve yollarındaki çoğu cismi yok eden şok dalgaları üretiyor. Tarihte amonyum nitrat kaynaklı birçok patlama meydana geldi Kayıtlara geçen amonyum nitrat kaynaklı ilk patlamalardan biri 1916’da İngiltere’de bir barut fabrikasında meydana geldi. O dönemin açıklamalarına göre yaklaşık 700 ton amonyum nitrat ve 25 ton TNT’nin yol açtığı patlama sonucu 15 işçi hayatını kaybetmişti. ABD tarihinde "Teksas Felaketi", bilinen en büyük sanayi kazalarından biri. 16 Nisan 1947'de Teksas limanında yükleme yapılan Fransız bandralı SS Grandcamp adlı kargo gemisinin güvertesinde çıkan yangın sonucu gemide bulunan 2 bin 300 ton amonyum nitrat patlamış, patlama zincirleme olarak limandaki diğer gemilere ve petrol depolarına sıçrayarak kazada 581 kişi yaşamını yitirmiş ve 8 bine yakın kişi de yaralanmıştı. Bu faciadan sadece 3 ay sonra, bu kez Fransa’nın Brest limanında Norveç bandıralı Ocean Liberty kargo gemisinde benzer nedenlerle yaşanan patlama 29 cana mal oldu. Yakın tarihte de birçok kaza yaşandı Bu kazaların ardından amonyum nitratın depolanması ve kullanımına ilişkin uluslararası düzeyde denetimler getirildi. Ancak vakalar azalsa da günümüzde halen patlamalar oluyor. 2001 yılında Fransa'nın Toulouse kentinde bir gübre fabrikasında yaşanan patlama ile amonyum nitrat yeniden gündeme geldi. Olayda 31 kişi hayatını kaybetmiş, 2 bin fazla kişi yaralanmıştı. Nisan 2013'de ABD'nin Teksas eyaletinde bir gübre fabrikasında meydana gelen ve 15 kişinin ölümüne yol açan patlamanın nedeni de nitrat amonyum idi. Waco yakınlarındaki West kasabasında yaşanan patlamada onlarca bina hasar görmüş 160'tan fazla kişi yaralanmıştı. 2015'te Çin’in Tianjin limanında bir nitroselüloz deposunda başlayan yangının 800 ton amonyum nitratın depolandığı noktaya ulaşması ile felaket kaçınılmaz olmuş ve 173 kişi yaşamını yitirmişti.