~~Son yıllarda otomobillerde iyice yaygınlaşan start-stop nedir, ne değildir kısaca öğrenelim. Tabi bundan önce yazımızın asıl değineceği nokta olan, “marş dinamosu ömrü start-stop sistemi yüzünden çabucak kısalır” tezi ne derece doğru önce bu konu üstünde duralım.
Eski sistemde marş dinamosu nasıl çalışır?
Marş dinamosu ya da marş motoru olarak bilinen, aracı çalıştıran sistem, marşa basıldığında marş motorunun oluşturduğu dönme kuvveti volan dişlisiyle, krank miline aktarılır ve motor ilk hareketini alarak çalışır. Marş dinamosu seyrek kullanılmak üzere üretildiği için yataklarında burçlar bulunan kısa ömürlü ve uzun süreli sürekli çalışmalara karşı dayanıksız bir motordur. Ayrıca uzun süreli marşa basma durumlarında, enerji tüketimi yüksek olduğu için marş dinamosu aküyü zayıflatır ya da bitirir.
Peki o zaman start-stop sistemi marş dinamosunu yer bitirir (mi?)
[ad#oto300l]Geldik asıl konuya, start-stop sistemi, ışıklarda oluşan beklemelerde, kısa süreli duraklamalarda, tıkanan trafikte devreye giribilecek ve “zırt pırt” diye tabir edebileceğimiz şekilde aracınızın motorunu susturup tekrar çalıştırabilecektir. Bu durumda marş dinamosu çabuk bozulur diyebiliriz, yani marş dinamosunun üretimindeki temel amaç kısa süreli kullanımlar olduğu için, start-stop sisteminde oluşacak sürekli ve sık kullanımlar marş dinamosuna zarar verecek ve haliyle marş dinamosunun kömürü ya da tümüyle kendisi kısa sürede sizi yolda bırakır hale gelecektir. Acaba start-stop gerçeği böyle mi? Tabi ki HAYIR. Çünkü start-stop sistemi bulunan otomobillerde kullanılan marş sistemi eski tip marş dinamosu gibi değil.
Start-stop sistemindeki marş sisteminde, eski tipteki gibi tek alternatör yerine hem şarj eden hem de bir seferlik çalıştırmaya yetecek düzeyde enerji depolayan yeni nesil bir alternatör-dinamo sistemi yer alıyor.
Yani aracın kırmızı ışıkta durduğunu ve start-stop sisteminin devreye girdiğini varsayarsak, bu alternatör-dinamo sistemi, araç çalışır halde iken ışıkta gerçekleşecek start-stop işlemini karşılayacak düzeyde (1 seferlik) elektrik enerjisini depolayacak ve siz debriyaja bastığınız anda ya da aracın tekrar çalışmasına etki edecek bir harekette bulunduğunuz anda bu depolanmış enerjiyi kullanarak marş dinamosunu çalıştıracaktır. Sistem bu şekilde aracın çalışır halde olduğu her seferinde bir sonraki start-stop için gerekli olan enerjiyi depolar.
Ayrıca bu sistem eski marş motorları gibi kısa kullanımlar için değil sürekli kullanımlar için tasarlandıklarından, yataklarında rulman bulunur.
Özetle start-stop sistemli araçlar kısa zamanda marş dinamosuyla ilgili sıkıntılarla boğuşmayacaktır.
START – STOP nedir?
Start – stop sisteminin çalışma şeklini ve yapısını anlattık, şimdi gelelim ne işe yaradığına. En kısa tabiriyle, trafikteki gereksiz bekleme sürelerinde motorun boş yere çalışmasını engelleyerek uzun vadede tasarruf sağlar.
START – STOP Hangi koşullarda devreye girebilir:
[ad#oto300r]
•Motor soğutma suyu sıcaklığı 60°C derecenin üstünde ise
•Klima ya da kalorifer son kademe (en yüksek seviye) haricinde ve düşük seviyelerde çalışıyorsa
•Elektrik yükü üst limiti aşmadıysa
•Akü şarjı alt limite düşmediyse
•Öngörülen bekleme süresi boyunca araç harketsiz duruyorsa
•Düz vitesli araçlarda debriyaja basılmıyorsa
•Otomatik vitesli araçlarda frene basılı tutuluyorsa
•Buğu çözücü, ayna çözücü vb. çözücü ve ısıtıcılar kapalı ya da en alt seviyede çalışıyorsa
•Direksiyon çeyrek turdan fazla herhangi bir yöne çevrilmiyorsa
•Sürücü emniyet kemeri takılıysa
•Motor kaputu kapalıysa
•Sürücü kapısı kapalıysa
sistem devreye girmeye hazırdır. Aksi durumlarda sistem devreye girmez. Eğer devreye girdikten sonra bu durumlardan herhangi biri aksi yönde değişiklik gösterirse sistem kendiliğinden motoru çalıştırır. (Debriyaja basmanızı ya da frenden ayağınızı kaldırmanızı beklemez) Bir de bu durumlar markalara göre farklılıklar gösterebilir.
Yani göründüğü gibi olay birçok farklı etkene bağlı olarak işleyen bir süreçten geçiyor.
Peki gerçekten 1 ışık süresinde tasarruf sağlar mı?
Kabaca bir hesap yapalım, hafta içi her gün kendi aracımızla işe gidip gelelim, haftada 3 gün ailemizle dışarı çıkalım.
İşe git gel sürecinde sabah 5 ışıkta, dönüş yolunda da aynı ışıklarda kırmızıya takıldığımızı varsayalım. Yoğun trafikte 1 ışıkta birden fazla kez takılı kaldığımızı es geçiyorum, hesabı olabildiğince yüzeysel yapacağız.
Kırmızı ışık sürelerini 1 dakika olarak baz alıyorum ki aslında 100 saniyelere varan süreleri görüyoruz çoğu zaman.
Neyse hesaba geçelim.
•1 günde 10 sefer kırmızıda durduk, toplamda 10 dakika, 1 haftada 50 dakika (Cumartesi dahil: 60 dakika diyebiliriz)
•Haftanın 3 günü/akşamı dışardayız demiştik, gidiş geliş 10 ışığa takıldık, toplamda 30 dakika,
•Rutinin dışına çıkıp, günlük fazladan kullanımları da düşünecek olursak günlük 2 dakika (sadece hafta içi) daha eklediğimizde haftada 10 dakika daha fuzuli kaybımız olur.
•Genel toplam 100 dakika yaptı.
Yol bilgisayarı bulunan bir araçta belki görmüşsünüzdür, aracın rolantideki anlık yakıtı saatte 0.6 litre gibi bir değerdir.
Hesabımız 1 haftada 100 dakika idi. 1 ayda 400 dakika
Sadece 1 aylık kârımız yaklaşık 4 litre yakıt demek oluyor. Bu hesabı bir de şehir içinde daha fazla kilometre yapıyorsanız, işiniz gereği çok fazla araç kullanıyorsanız daha yüksek rakamlar çıkmaması elde değil. Yani aylık 5 litre tasarrufa ulaştığınızı düşünün, yapmış olduğumuz en yüzeysel hesaba göre yılda 1 depo (60 litrelik) yakıt kâr edilebilir ve hatta daha yoğun kullanımlarda kazanç artabilir.
