Kahramanmaraş merkezli 10 ili etkileyen depremlerin yaraları sarılmaya devam ediyor. Bir grup depremzede hala enkaz altında kalan yakınlarının çıkarılmasını beklerken, bazıları da çadır kentlere ya da başka illerde öğrenci yurtlarına yerleştirildi. Büyük bir sarsıntı ve korku yaşayan depremzedeler yavaş yavaş normal hayata dönmeye çalışırken, uzmanlar, depremden kurtulanların psikolojilerinin bir an önce normale dönmesi için önerilerde bulundu. DEPREMDEN SONRA HANGİ DUYGULAR GÖRÜLÜR? Uzmanlar, depremler gibi önemli yıkımlara neden olan felaketler sonrasında, insanlarda felaketin şiddeti, görülen zarar, felaket sonrası yeterli toplumsal, tıbbi, ruhsal destek görüp görmeme gibi etkenlere bağlı olarak değişik yoğunlukta ruhsal tepkiler ortaya çıktığına dikkat çekti. Bu tepkilerin son derece normal olduğunu, “ruhsal hastalık” olarak değerlendirmemek gerektiğini ifade eden uzmanlar, “Hüzün, çaresizlik, gerginlik ve huzursuzluk, suçluluk, yorgunluk ve tükenmişlik, öfke, korku, yaşamın anlamını yitirdiği duygusu, olayları tekrar tekrar hissetme gibi tepkiler, örseleyici bir olaya karşı verilen normal tepkiler olarak değerlendirilmelidir. Deprem gibi felaketler ardından bu olayı doğrudan ya da dolaylı olarak yaşayan herkes ruhsal açıdan etkilenir. Ancak herkeste kalıcı ruhsal rahatsızlıkların ortaya çıkacağını düşünmek yanlış olur” dedi. DEPREMİN PSİKOLOJİK ETKİLERİ Uzman Klinik Psikolog Cansu Abalı, depremin insanın psikolojisini de yıkıma uğratan, travmaya neden olan doğal bir afet olduğunu belirterek, her insanın travmadan etkilenme düzeyinin farklı olduğunu kaydetti. İnsan psikolojisinin deprem sonrasında şok, pasifleşme ve toparlanma olmak üzere üç aşama geçirdiğini dile getiren Abalı, şunları söyledi: “Depreme maruz kalan kişi psikolojik şok yaşamaktadır. Şok tepkisi, vücudun meydana getirdiği psikolojik bir savunma mekanizmasıdır. Depremin hemen ardından kişi kendini aşırı korkmuş hissetme, ne yaptığını bilemez halde hissetme, duygularını hissedememe, tepki verememe, bulunduğu ortamı ya da durumu tam algılayamama gibi belirtiler yaşayabilir. Kişiyi aniden etkisi altına alan ölüm korkusu kişide çaresizlik ve panik duygusu yaratabilir. Panik halindeki bazı kişiler depremden kurtulmak için bilinçsizce risk alabilirler. Örneğin, kendilerini yüksek kattan atarak yaralanabilirler ya da ölebilirler. Depremden etkilenen insanlar pasifleşmiş haldedir. Bu aşamada kişiler yaşadıkları travmatik durumun etkisinden kurtulmak adına çabalamalarına rağmen kendilerini güçsüz ve yorgun hissederler. Pasifleşmiş kişi çevreden gelen yardıma ihtiyaç duyar. Çevreden gördüğü destekle farkındalığı yükselir ve bilinçli hareket etmeye başlar. Depremin psikolojik yaralarının kabuk bağlamaya başladığı aşama ise toparlanma aşamasıdır. Her ne kadar toparlanma durumu olumlu olarak görülse de durum o kadar kolay değildir. Kişinin en yüksek seviyede kaygı duyduğu aşamadır. Kişide uykusuzluk, depremle ilgili kabus görme, olay anını rahatsız edici sıklıkla hatırlama, sürekli deprem olacağı korkusu yaşama, irkilme tepkileri, gelecekle ilgili plan yapamama, yabancılaşma, olay anını hatırlatan durumlardan kaçınma görülür. Bu belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Kişi yaşamının eski haline döneceğine dair olan umudunu yitirirse kendisine zarar verebilir. Psikolojik sağlamlığını koruyabilen kişi ise bu durumu kısa süre içerisinde atlatabilir.” DEPREM SONRASI PSİKOLOJİMİZİ KORUMAK İÇİN NELER YAPABİLİRİZ? Depremzedelere yaşadıkları deprem sonrasında psikolojilerini korumak için önerilerde de bulunan Abalı, şu önerilerde bulundu: Deprem anında yaşadıklarınızı konuşmaktan kaçınmayın. Duygularınızı, düşüncelerinizi, üzüntünüzü bastırmayın. Depremle ilgili duygu ve düşüncelerinizi yakınınızdakilerle paylaşın. Hayatın anlamını düşünün ve gelecek planları yapmaya çalışın. Yaşadıklarınız karşısında kendinizi çaresiz, hiçbir şey yapamayacak durumda hissedebilirsiniz. Deprem yaşamış kişilerde tüm bu belirtilerin görülmesi normaldir, doğaldır. Ancak bu yakınmalar azalmıyorsa, yaşamınızı güçleştiriyorsa, baş etmede zorlanıyorsanız bir uzmandan psikolojik destek alabilirsiniz.