2018’de imzalana anlaşma 7/4/2020’de kabul edildi. 14 Nisan 2020’de Resmi Gazete’de yayınlanarak onaylanmış oldu.
İmzalanan sosyal güvenlik anlaşması, Türkiye'deki Kırgızistanlılar ile Kırgızistan'daki Türkler için karşılıklı emeklilik hakkının kazanılması başta olmak üzere çalışma hayatında iki ülke arasında eşitlik ve kolaylık sağlanmasını öngörüyor.
Türkiye'de çalışan Kırgızistan vatandaşları ile Kırgızistan'da çalışan Türk vatandaşlarının bir süredir merakla beklediği anlaşma, işçi istihdam sağlamasında kolaylıklar sunacak.
Söz konusu anlaşmayla her iki ülkenin vatandaşları ve çalışanlarının sosyal güvenlik haklarının mütekabiliyet esasları çerçevesinde korunması ve güvence altına alınması sağlanmış olacak.
Bu çerçevede, malullük, yaşlılık, ölüm, iş kazası ve meslek hastalıklarıyla hastalık ve annelik sigortalarını kapsayan anlaşma taraf devletlerin yasalarına uygun gerçekleşecek.
Kırgızistan'da ilk kez uygulanacak
Ülkenin Sosyal Fonu Başkan Birinci Yardımcısı Gulnura Djumatayeva, yaptığı açıklamada, Kırgızistan'ın dünyada hiçbir ülke ile Sosyal Güvenlik Anlaşması olmadığını böylece bu anlaşmanın Kırgızistan tarafından ilk defa uygulanacağını belirtti.
Djumatayeva, iki ülke arasındaki Sosyal Güvenlik Anlaşma taslağın hazırlanmasında emeği geçen ve "iki ülke vatandaşları eşittir" sloganıyla hareket ederek destek olan Türkiye'deki çalışma heyetine teşekkür etti.
Türkiye ile sosyal güvenlik anlaşmasını önemsediklerini ifade eden Djumatayeva, "Bu anlaşma, Türkiye'deki Kırgızistanlılar ile Kırgızistan'daki Türkler için karşılıklı emeklilik hakkının kazanılması başta olmak üzere çalışma hayatında iki ülke arasında eşitlik ve kolaylık sağlanmasını öngörüyor. Türkiye'de çalışan Kırgızistan vatandaşları ile Kırgızistan'da çalışan Türkiye vatandaşlarının bir süredir merakla beklediği anlaşma, işçi istihdamında kolaylıklar sunacak." dedi.
Djumatayeva, anlaşmanın Kırgızistan Cumhurbaşkanı tarafından onaylandığını, Türkiye tarafının onayını beklediklerini kaydetti.
Anlaşmadan yaklaşık 700 Türk yararlanacak
Djumatayeva, anlaşmadan Kırgızistan'da sigortası yatan yaklaşık 700 Türk vatandaşının yararlanacağını söyledi.
Kırgızistan'da emeklilik sistemi hakkında bilgi veren Djumatayeva, şöyle konuştu:
"Bir Kırgızistan vatandaşının emekli olabilmesi için gereken şartlarla Türkiye'de talep edilen şartlar arasında büyük bir fark yok. Kırgızistan'da kadınların emeklilik yaşı 58, erkeklerin ise 63. Genel prim günü hesaplamasına göre kadınların 20, erkeklerin ise 25 yılı tamamlaması gerekiyor. Emeklilik maaşı emeklilik yaşı geldiğinde verilir. Kırgızistan'da emekli maaşı ortalama 5 bin 600 som (454 lira)"
Djumatayeva, sosyal güvenlik anlaşmasıyla ekonomide kayıt dışılığın önlenmesinin amaçlandığını böylece kaçak iş gücünün de büyük ölçüde engelleneceğine inandıklarını vurguladı.
Kırgızistan hükümetinin verilerine göre, Türkiye'de yaklaşık 30 bin Kırgızistan vatandaşının çalışıyor.
Peki, bu anlaşma nasıl uygulanacak?
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov’un Türkiye’ye ziyareti kapsamında gerçekleşen toplantıların bitiminde, Kırgızistan Sosyal Fonu Başkan Tenizbek Abzhaparov ile Türkiye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Jülide Sarıeroğlu bazı anlaşmalar imzalanmıştı.
9 Nisan 2018 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde imzalanan anlaşmalar “Türkiye Cumhuriyeti ile Kırgız Cumhuriyeti arasında Sosyal Güvenlik Anlaşması” ve “Türkiye Cumhuriyeti ile Kırgız Cumhuriyeti arasında Sosyal Güvenlik Anlaşmasının Uygulanmasına İlişkin İdari Anlaşma” olarak kaydedildi.
Sosyal Güvenlik Anlaşması
Türkiye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı açıklamasına göre söz konusu Anlaşmaların yürürlüğe girmesiyle, her iki ülkenin vatandaşları ve çalışanlarının sosyal güvenlik haklarının mütekabiliyet esasları çerçevesinde korunması ve güvence altına alınması sağlanmış olacaktır.
Anlaşma; malullük, yaşlılık, ölüm, iş kazası ve meslek hastalıklarıyla hastalık ve analık sigortalarını kapsamaktadır. Bu çerçevede her iki Akit Taraf mevzuatına tabi olanlar sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri bakımından eşit işlem göreceklerdir. Tarafların mevzuatlarında öngörülen sosyal güvenlik yardımlarına hak kazanılması için, Akit Taraf devletlerde geçen hizmet sürelerinin birleştirilmesi mümkün olacaktır.
Sosyal Güvenlik Anlaşması olmayan ülkelerle ilgili ise süreç 5510 sayılı Kanunun 5’inci maddesinin g bendinde düzenlenmiştir.
“Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır ve bunlar hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır.”
Kırgızistan Sosyal Fonu ise Sosyal Güvenlik Anlaşması’yı Kırgızistan tarafından ilk defa uygulandığını açıkladı. Açıklamada Avrasya Ekonomik Birliği’nin üye ülkeleri ile de bu konuda görüşmelerin devam edildiği belirtilmiştir.
Türkiye’nin ise dünyanın 30 ülkesi ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmaktadır.
Anlaşma emeklilik yönünden nasıl uygulanır?
Anlaşmaya göre, taraf ülkelerin mevzuatına göre geçen sigortalılık süreleri birbirinin devamı sayılır ve aylığa hak kazanılıp kazanılmadığının tespitinde, her iki ülkede geçen sigortalılık süreleri aynı zamana rastlamamak kaydıyla birleştirilir.
Hizmet birleştirmesi suretiyle aylığa hak kazanıldığında, aylık, her iki ülkede geçen çalışmalar birlikte dikkate alınarak hesaplanır. Anlaşmaya taraf ülkeler, bu şekilde hesaplanan aylığın kendi ülkelerinde geçen çalışma gün sayısına isabet eden kısmını anlaşma aylığı (kısmi aylık) olarak öder.
Türkiye’de emeklilik
Bir yabancı Türkiye’den emekli olabilmesi için bir Türk vatandaşı için geçerli olan şartlara tabi tutulur. Türkiye’de yaşayan bir yabancı kadın emeklilik yaşı 58, erkeğinki ise 60’dır. Bağımlı çalışanların 7 bin 200 prim günü (20 tam yılı), bağımsız ve kamuda çalışanların ise 9 bin prim gününü (25 tam yılı) tamamlamaları gerekir.
Türkiye’de maaşta SGK primi yüzde 34,5 olup, en düşük SSK emekli maaşı 1,570 lirayı, en düşük esnaf BAĞ-KUR emekli maaşı ise 1,405 lirayı oluşturmaktadır. En düşük memur emekli maaşı 2 bin 893 liradır.
Kırgızistan’da emeklilik
Bir Kırgızistan vatandaşının emekli olabilmesi için gerektirilen şartlar ile Türkiye’de talep edilen şartların arasında büyük bir fark yoktur. Kırgızistan’da bir kadının emeklilik yaşı 58, erkeklerin ise 63 yaştır. Genel prim günü hesaplamasına göre kadınlar tam 20 yılı, erkekler ise tam 25 yılı tamamlamaları gerekir.
Kırgızistan’da maaşta SGK primi yüzde 27 olup, en düşük emekli maaşı 1,780 somu (106 lira), ortalama emekli maaşı 5, 401 somu (323 lira).
Resmi açıklamalara göre Türkiye’de yaklaşık 15 bin Kırgızistan vatandaşı ve Kırgızistan’da 5,4 bin Türkiye vatandaşı sigortalı çalışmaktadır.
