Bir kenti yaşanabilir kılan olmazsa olmaz unsurlardan biri yeşil alanlar. Park, bahçe, mesire alanı ve kent ormanları sadece nefes almamızı sağlamıyor, şehir ekolojisi için de önemli bir rol oynuyor. Ne yazık ki İstanbul’da kişi başına düşen yeşil alanlar olması gerekenin çok altında. Gazete Habertürk’ten Can Mete’nin haberine göre; İstanbul Büyükşehir Belediyesi yetkilileri, kentte kişi başına düşen kent içi yeşil alan oranının 8.41 metrekare olduğu bilgisini verirken, artan şehir nüfusunun yeşil alan oranının azalmasına sebep olabileceğini belirtiyor. Belediyeye göre, kentteki ormanlık alanların da eklenmesiyle bu oran kişi başına 12.3 metrekareye çıkıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verilerine göre ise İstanbul’da kişi başına 7.57 metrekare yeşil alan düşüyor. Ormancılar Derneği Denetleme Kurulu ise 1970’lerde yüzde 7 olan yeşil alan miktarının yüzde 1’e kadar düştüğünü kaydediyor. Farklı oranların çıkması üzerine biz de HT İstanbul olarak tek tek belediyelere ulaşıp ilçe genelinde kişi başına kaç metrekare yeşil alan düştüğünü sorduk… Çalışmalar sürüyor Metrekare bazında kişi başına düşen yeşil alan söz konusu olduğunda başı Polonezköy Tabiat Parkı ve Ayhan Şahenk Sevgi Ormanı’nı bünyesinde bulunduran Beykoz (740.23), Alemdağ Ormanı’na sahip Çekmeköy (608) ve Atatürk Ormanı’nı sınırları içine alan Şile (750) çekiyor. En az yeşile sahip ilçeler ise sırasıyla Bağcılar (0.70), Esenler (1), Güngören (1) ve Zeytinburnu (1). Birçok ilçe belediyesi, yeşil alan miktarını artırmak için çeşitli çalışmalar yürütüyor. En az yeşile sahip ilçe olarak dikkat çeken Bağcılar’da 90’lı yıllarda yeşil alan miktarı 0.03’tü, şimdi ise 0.7. Bağcılar Belediyesi, her projeye yeşil alan şartı getirerek ve yapı stoku yüksek olan ilçede bulduğu her boşluğa park yaparak bu oranı yükseltmeye çalışıyor. Fakat yapılan 154 parka rağmen oran ancak bu kadar yükselebildi. Hızla yapılaşan Ataşehir’de de çalışmalar devam ediyor. 2009 yılında kurulan Ataşehir Belediyesi, ilçede bulunan 171 park sayısını artırarak 225’e, 397 bin metrekare yeşil alanı da 857 bin metrekareye yükseltti. Çalışmalara rağmen kişi başı yeşil alan ancak 4.5 metrekareye yükseldi. İlçe belediyelerinin yanı sıra İBB de kent içi park sayısını artırarak yeşil alan miktarına katkı sağlamaya çalışırken, Orman Bakanlığı da Elmalı ve Alibeyköy’de büyük ölçekli ‘Kent Ormanı Projesi’ ile İstanbul’un yeşil alanlarına katkı sağlıyor. Fakat kent ormanları her ne kadar imar mevzuatında yeşil alan planlarında yer alsa da ulaşım nedeniyle vatandaşa cazip gelmiyor. Bu da aktif yeşil alan konusunda tartışmalara yol açıyor. Planlamaya göre kişi başına yeşil alan ilk olarak 7 metrekare olarak düşünüldü. Mekaâği, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 14 Haziran 2014’te değiştirildi. Kişi başına düşmesi gereken yeşil alan miktarı önce 10, daha sonra da 15 metrekareye yükseltildi. Düzenleme ile yeşil alan kapsamında değerlendirilen alanlar da belirlendi. Yönetmeliğe göre mahalle ölçeğinde çocuk bahçeleri, park, meydan, semt spor alanları, botanik parkları, mesire yerleri ve rekreasyon alanları, şehir bütünü ölçeğinde hayvanat bahçesi, kent ormanları, ağaçlandırılacak alan, fuar, panayır ve festival alanı ve hipodromlar yeşil alan kabul ediliyor. Şehir içi parklara en büyük örnekler olarak Londra’daki High Park ve New York’taki Central Park gösteriliyor. “Dev park çözüm değil” Tek bir devasa şehir parkının kent içi yeşil alan sorununa çözüm olmayacağını belirten şehir plancısı Nuray Çolak, yeşil alanları değerlendirdi: “Yıllar boyu yanlış yapılanma mevcut duruma neden oldu. Dönüşüm planları bina odaklı. Orman Bakanlığı, Elmalı ve Alibeyköy’de büyük alanlar oluşturma yoluna gidiyor. Kentin bir bölgesinde dev park kurmak çözüm değil. İnsanlar nasıl gidip gelecek? Bu yeşil alanların her ilçeye hatta her mahalleye düşecek şekilde kent içinde geliştirilmesi gerekiyor. Mesire yerleri, dere yatakları elbette olmalı ama mahalle ölçekli, spor yapılabilen, kolay ulaşılan, insanların doğrudan hizmet alabileceği alanlar oluşturmak asıl amaç olmalı.” “Çok gerideyiz” Halk arasında yapılan anketlerde en büyük şikayet konusunun yeşil alanlar olduğunun altını çizen emekli İTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Derin Orhon, aktif yeşil alanlara dikkat çekti: “Kent içi yeşil alan denildiği zaman ağacın, çimenin olduğu yeri düşünmemek lazım. Ormanlar yeşil alan değildir. İnsanların dolaştığı, çeşitli aktivitelere imkan veren ve mahallelerden erişilebilen alanlar ‘aktif yeşil alan’ kapsamına girer. 2009’da yapılan 1/100.000’lik çevre düzeni planında, yeşil alanların 10 metrekareden 15 metrekareye taşınması istenmişti. Fakat ne bu plan ne de çevre master planı uygulandı. Parseller imara açılarak konut alanı oluşturulmaya çalışıldı ve şehir hoyratça talan edildi. Yeşil alanlar şehrin nefes alacağı noktalar olma özelliği de taşıyor. Mahalle bazında yeşil alan sağlamak yerine otoyol kenarları yeşillendiriliyor. Dünya ülkeleriyle karşılaştırıldığında İstanbul ayıplanacak durumda.” Aktif yeşil alan nedir? Kentte halka açık yeşil alanlar anlamına gelir. Bu alanlar, park, bahçe ve piknik alanları ile kent ormanlarını kapsar. Mezarlık ve ormanlar, faydalanılabilir alan kavramı kapsamına girmez. Dünyadan örnekler Dünyanın en büyük şehirleri kişi başına düşen alanlara büyük önem veriyor. Dünya Şehirleri Kültür Forumu’nun geçen yıl derlediği verilere göre, New York’ta kişi başına düşen yeşil alan 27 metrekare. Viyana’da kişi başına 60, Amsterdam’da 45, Londra’da 27, Madrid’de 14, Şanghay’da 18, Pekin’de 88 metrekare düşüyor. En yüksek oran 90 metrekare ile Stockholm’de. Sultanbeyli’de, Aydos Ormanı sayesinde kişi başına düşen yeşil alan 11 metrekare. “Çözümü mevcut” Çözüm yolunun dünyadaki örnekleri incelemekten geçtiğini belirten Greenpeace İletişim Yöneticisi Gözde İncegül, “Şehri insanların önceliklerine göre yeniden tasarlamak gerekiyor. Herkesin kolayca ulaşabildiği, daha fazla yürüdüğü, bisiklete bindiği ve yenilenebilir enerjinin egemen olduğu bir tasarım kurulmalı. Toplu taşımaya özendirilmeli. Bu şekilde şehirler daha sessiz ve temiz olduğu gibi bu şehirlerde yeşil alanlara da çok daha fazla alan ayrılabiliyor. Yeşil bir dünyada yaşayabilmek için diğer büyük şehir belediyelerinin geliştirdiği güzel uygulamaları örnek alabiliriz. Örneğin Los Angeles’ta otopark olarak kullanılan alan yaklaşık 500 kilometrekare ediyor ve bu da şehrin yüzde 14’ünü oluşturuyor. Buna karşın New York’ta ‘arabasız gün’ uygulaması yapılıyor. Bu uygulamalar, yeşil alanları artırmayı amaçlıyor” dedi. İlçe ilçe akademik değerlendirme İstanbul’un yeşil alanları vatandaşlar gibi akademik kadroların da merakını cezbediyor. Bazı üniversiteler yaptıkları araştırmalar ile yeşil alanların nabzını tutuyor. Kadir Has Üniversitesi’ne bağlı İstanbul Çalışmaları Merkezi’nin TESEV işbirliği ve Bernard van Leer Vakfı desteğiyle, Türkiye’de ilk kez ‘İstanbul’un Sosyal Haritası’ çıkarıldı. Orman ve mesire alanlarına yer verilmeyen çalışmadaki haritada sadece parklar ele alındı. 2 yıllık araştırmayla toplanan verilere göre en az yeşil alana Bahçelievler (0.3), Bağcılar (0.3) ve Sultanbeyli (0.5) sahipken, en çok yeşil alanı olan ilçeler ise Bakırköy (7.2), Beşiktaş (4.1), Adalar (3.7) ve Maltepe (3.2) olarak belirlendi.