Kripto çağında bir savaşa şahitlik ediyoruz. Peki dijital para Rusya ile Ukrayna savaşında hangi tarafın işine yarıyor? Cevap çok açık: Her ikisine birden… Uzmanlar, bu savaşla birlikte kripto paraların kullanımının yaygınlaşacağını söyleyerek, fiyatlara yansımasını yorumladı… "Kriz zamanlarında iyi yoktur, koşullar göz önüne alındığında yalnızca en iyi eylem vardır." Rusya'nın Ukrayna'yı işgali bağlamında kripto paralar iyi mi, kötü mü? Cevap vermesi oldukça zor bir soru. Kripto paralar artı küresel finans sisteminin bir parçası. Rus kuvvetleri Ukrayna’yı işgal ederken bu daha fazla görülmeye başlandı. Ukrayna ordusunu desteklemek için milyonlarca Dolar kripto bağışı yapıldı. Ukrayna hükümeti bile şu anda Kripto Para bağışı talep ediyor ve şimdiden 15 milyon dolar toplandı. Bazı Ukraynalılar, insanların banka hesaplarına ve dövize erişimini sınırlayan finans kurumlarına alternatif olarak kripto paralara yöneliyor. Vox’a konuşan İnsan Hakları Vakfı’nın baş strateji sorumlusu Alex Gladstein, “Dondurulamaması, sansürlenememesi Bitcoin’in bu kadar önemli bir insani araç olmasının en önemli nedeni” dedi. Öte yandan bir kripto borsanın krizdeki insanlar veya bağışa ihtiyacı olan kuruluşlar için ne kadar yararlı olduğu tartışmaya açık bir konu. Kriptoları kullanmak için nispeten karmaşık bir teknoloji anlayışına ihtiyaç var ve henüz buna hazır değilseniz, bir savaşın başlangıcı bunu denemek için doğru zaman olmayabilir. Ayrıca kripto paraları kuşatma altındakiler için çekici kılar faktörlerin hepsi, işgali yapanlar için de geçerli. Kripto paralar şu anda ABD ve müttefikleri tarafından Rusya’ya karşı kullanılan ana silah olan yaptırımlardan kaçınmak için Rusya tarafından kullanılabilir. Aynı zamanda böyle dönemler, elinde kripto para bulunduran kişilerin siber saldırılar için bir hedef olmasına da neden olabilir. UKRAYNALILAR KRİPTO PARA KULLANIYOR Ukrayna ekonomisi savaşın etkileriyle çökerken, insanlar servetlerini saklamanın bir yolu olarak kripto paraları tercih ediyor. Ülkenin merkez bankası halihazırda nakit transferlerini askıya aldı ve Ukrayna vatandaşlarının döviz çekmesini engelledi. Ukrayna kripto para platformu Kuna ise günlük hacminin üç katından fazlasını görerek, Mayıs 2021’den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Bir krizin ortasında kripto para kullanmak her zaman kolay değil. Birincisi bir internet bağlantısına ve çalışan bir cihaza ihtiyaç var. Aynı zamanda kriz anlarında çabucak kavranamayacak bir şey olan kripto araçlarını nasıl kullanacağınızı da bilmek gerekiyor. Binlerce kripto para birimi var ve hepsi aynı şekilde çalışmıyor. Bu savaşın kripto paraların artık daha yaygın kullanılmasına sebep olacağını ifade eden Kripto Para Uzmanı Oytun Es, “Ancak bu bir süreç. İnsanlar bu tip gelişmeleri gördükçe kripto paraların önemini çok daha iyi anlayacak. Şu an birçok insan kripto paralara ‘bir koyup, on alma’ mantığıyla bakıyor. Halbuki kripto paralar sadece para kazanmak için yaratılmış varlıklar değil, aynı zamanda paranızın değerini korumak için yaratılmış varlıklar. İnsanlar da bu gibi süreçler içerisinde Bitcoin’in paralarının değerini korumak amacıyla üretilmiş olduğunu anlayacak. Şu anda da amacına net bir şekil hizmet eden bir varlık” olduğunu vurguladı. TALEP YÜZÜNDEN TETHER ALAMADILAR Şu anda daha zengin Ukraynalılar bile ABD dolarına sabitlenmiş bir dijital para birimi olan Tether’i satın almakta zorlanıyor. Ülkede kripto borsalarındaki işlem hacmi hızla artarken, USDT’ye olan büyük talep varlığın 0.11 dolar primle işlem görmesine neden oldu. Şubat ayında, ülkenin parlamentosu kriptoyu ‘yasallaştıran’ bir yasa çıkardı ve Blockchain araştırma şirketi Chainalysis’e göre Ukrayna, kripto paraların kabulü açısından dünyada dördüncü sırada yer alıyor. İşgal devam ederken, Ukrayna destekçileri ülkeye daha da fazla kripto para gönderiyor. Sosyal medya plaftormlarında, ülkenin kripto sektör liderleri de dahil olmak üzere insanlar kripto cüzdan adreslerini paylaşıyor ve bağış talep ediyor. Ukrayna ordusunu destekleyen bir STK'nın birkaç milyon kripto para topladığı ve grupların çok çeşitli askeri teçhizat, tıbbi malzeme ve hatta bir yüz tanıma uygulaması satın almak için kriptoyu kullandığı bildirildi. RUSYA DA KRİPTO PARALARDAN YARARLANABİLİR Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden önce bile ABD hükümeti, kripto para birimlerinin ekonomik yaptırımların etkisini azaltabileceğinden endişeliydi. Blockchain analitik firması Elliptic’in araştırmasına göre İran, ticaret ambargolarını aşmak için Bitcoin madenciliğini kullanıyor. Rusya da yaptırımlardan kaçmak için kripto paraları kullanıyor olabilir. Yaptırımların kripto paralara olumlu yansımaları olacağını söyleyen Es, “Rusya devleti son süreçte kripto paralarla alakalı çok farklı anlamlara gelebilecek açıklamalar yaptı. Önce Rusya Merkez Bankası başkanı kripto paraların tamamen yasaklanmasını savunan bir açıklama yaptı. Ardından Putin, bu sözleri biraz daha yumuşattı ve gelişmelere göre aksiyon alınması gerektiğini söyledi. Son olarak da Rusya Başbakanı kripto paralarla alakalı pozitif bir ifade kullandı. Tabii bu açıklamalar gelirken henüz Savaş başlamamıştı ama Ukrayna krizi sürüyordu. Muhtemelen Rusya kendi atacağı savaş adımlarından sonra kendisine ekonomik yaptırımlar uygulanmasını bekliyordu ve kripto paralarla ilgili olumlu aksiyonun nedeni de bu. Ama Rusya’nın kripto paralara ciddi anlamda sarılması, devletleri regülasyonlar açısından zorlayacaktır. Kripto paraların kullanımının artmasına paralel olarak regülasyonların da sertleşerek gelebileceğini söyleyebilirim.” Avrasya Blockchain ve Kriptopara Araştırmaları Derneği Başkanı Kadir Kurtuluş ise kripto paralar için de bir yaptırım olabileceği konuşmalarına istinaden, mevcut kripto paralar merkeziyetsiz olduğu için Rusya’ya özel bir yaptırımın söz konusu olamayacağını ifade etti ve ekledi: "Kripto para borsalarından bu şekilde bir aksiyon gelirse bu da merkeziyetsiz alana yapılmış bir müdahale olur. Merkeziyetsiz bir alana yapılacak bu gibi tüm müdahaleler kripto paraları olumsuz yönde etkiler." BORSALAR ÇAĞRILARI REDDETTİ Bu senaryodan kaçınmak için Ukrayna başbakan yardımcısı ve dijital dönüşüm bakanı Mykhailo Fedorov, Rus kullanıcılarının adreslerini engellemesi için kripto para ve blockchain platformlarına çağrıda bulundu. Biden yönetimi de Rus kripto para varlıklarına nasıl yaptırım uygulayabileceğini değerlendiriyor ve kripto borsalarını Rusya'dan yaptırıma tabi kişi ve kuruluşların platformlarını kullanmamasını sağlamaya çağırıyor. “Tüm büyük kripto borsalarından Rus kullanıcılarının adreslerini engellemelerini istiyorum. Sadece Rus ve Belaruslu politikacılarla bağlantılı adresleri dondurmak değil, aynı zamanda sıradan kullanıcıları sabote etmek de çok önemli.” Rusya’nın kripto paralara erişiminin kesilmesi ülke için gerçek sonuçlar doğurabilirken, aynı zamanda dünyanın üçüncü büyük Bitcoin madencisi olan Rusya’da giderek daha popüler hale geldi. Birçok borsa, Rus hesaplarını dondurmaları için yapılan çağrıları reddetti. “Bu talebin mantığını anlıyorum, ancak Ukrayna halkına duyduğum derin saygıya rağmen, krakenfx Rus katılımcılarının hesaplarını yasal bir zorunluluk olmaksızın donduramaz. Ruslar, böyle bir gerekliliğin yakın olabileceğinin farkında olmalıdır.” ETHEREUM’UN KURUCUSUNDAN DA DESTEK GELDİ Kripto para borsası FTX Ceo’su Sam Bankman-Fried, platformundaki her Ukraynalı kullanıcıya istedikleri gibi kullanacağı 25 dolar tanımladı. Rus bir müzik grubunun kurucusu Nadya Tolokonnikova, Ukrayna bayrağının NFT’sini satmak ve Ukraynalı sivillere yardım etmek için bağış toplama çalışması düzenledi. Ethereum’un Rusya doğumlu kurucusu Vitalik Buterin ise kripto ile ülkedeki insanları yardım çabalarına bağış yapmaya teşvik etti. Hangi projelerin gerçekten Ukrayna'daki insanlara yardım edeceğini ve hangilerinin sadece fırsatçıların para kapması olduğunu bilmek de zor. RUS AYRILIKÇILAR DA FON BULABİLİR Elliptic'in araştırma başkanı Jess Symington, Ukrayna yanlısı grupların kripto yoluyla fon elde edebilmesi gibi, Ukrayna'daki Rus yanlısı ayrılıkçı grupların da aynı şekilde fon bulabildiğini söyledi. “Rus yanlısı gruplar 2014 ihtilafı zamanlarında oldukça aktifti” dedi. Tricolor adlı bir grup, Ekim 2014'e kadar QIWI hesaplarında yapılan bağışların fotoğraflarını yayınladı. Bunun üzerine bazı sitelerde hesaplar bloke edildi ve bir ödeme seçeneği olarak kaldırıldı. Ancak Batı yaptırım listeleri grupların sürekli değişen isimlerine ayak uyduramadı. Fonları kara listeye alınmayan gruplarda "Donbass'ın yardımınıza ihtiyacı var!" ifadesiyle topladılar. HİSSE SENETLERİYLE BİRLİKTE HAREKET EDİYOR Kripto savunucularının uzun süredir öne sürdüğü en büyük argümanlardan biri, kripto para birimlerinin “dijital Altın” olarak hareket etme potansiyeline sahip olması. Bu, itibarlı para birimlerinin aksine, Bitcoin'in seyreltilemeyeceği, çünkü yalnızca belirli sayıda Bitcoin olacağı ve kripto para birimlerine yatırım yapmanın, volatilite karşısında portföyünüzü çeşitlendirmenin bir yolu olduğu anlamına geliyor. Ancak mevcut çatışma, kriptonun oynaklığını vurguladı. Rusya Ukrayna'yı işgal ettiğinde Bitcoin de büyük ABD Hisse senetlerinden farklı davranmadı. S&P 500 haftanın ilerleyen günlerinde toparlanırken, Bitcoin de yükseldi. Gözden Kaçmasın Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz Es, “Aslında bu zamana kadar böyle değildi, Bitcoin 65 bin dolara doğru giderken böyle olmaya başladı.” diyor ve ekliyor. “Bunun altında Bitcoin’deki ciddi kurumsal yatırımlar olduğunu söyleyebiliriz. Eskiden Bitcoin sadece kendi dinamikleriyle hareket ederdi. Ancak son süreçte bu kadar kurumsal yatırımcının içeriye girmesiyle beraber, sadece kendi iç dinamikleriyle hareket etmeyi bıraktı. Artık bütün dünyadaki finansal enstrümanlarla bir ilişki içerisinde. Bu uzun vadede devam eder mi? Hayır. İlla Bitcoin ile korelasyon kurulması gereken bir varlık varsa bu bence altın olacak.” Yine de kripto para savunucuları, Bitcoin'in nakit, altın veya gayrimenkul gibi diğer fiziksel varlıklar gibi alternatiflerden daha iyi olabileceğini çünkü herhangi bir kurumun kontrolünün ötesinde olduğunu ve kolayca taşınabilir olduğunu söylüyor. Bitcoin'in düşüşünden endişeleniyorsunuz. Ukraynalılar için diğer seçenekleriniz neler? Paralarını Ukrayna borsasına mı koysunlar? Yoksa bir eve mi yatırım yapsınlar? KRİPTO PARALAR ARTIK SAVAŞIN BİR PARÇASI Uluslararası bir çatışmanın ortasında insanlar ilk kez kripto paralara yönelmiyor, ancak kriptonun önde ve merkezde olduğunu ilk kez hissediliyor. Öyle ki bazıları Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini ‘dünyanın ilk kripto savaşı’ olarak nitelendiriyor. Es, Bitcoin’in tarihi boyunca hep gözyaşından ve krizlerden beslenen bir varlık olduğunu belirterek, “Bitcoin ilk defa bir savaşı test ediyor. Ancak bir krizi ilk defa test ediyor diyemeyiz. Bundan evvel birçok krizde Bitcoin'in fiyat hareketlerinde nasıl bir davranış kalıbı sergilediğini biliyoruz. Ama savaş anlamında baktığımız zaman bu kadar geniş ölçekli bir savaşı ilk defa test ediyor.” dedi. “KRİZ FİYATLARA OLUMLU YANSIYABİLİR” Kripto paralar ülkelerin kaderlerini etkilediği gibi, ülkeler de kripto paraların yükselişini etkiliyor. Rusya’nın 24 Şubat’ta askeri harekâtı başlatmasıyla birlikte Bitcoin yüzde 9’a yakın değer kaybederek 34 bin dolar seviyelerine geriledi. Gündeme gelen yaptırımlar kripto paralara yönelik ilgiyi arttırdı. Haberi yaptığımız saatlerde ise 44 bin seviyelerinde seyrediyor. Kriz dönemlerinde çakılmaların görülebileceğini, ancak konuya geniş ölçekte bakmamız gerektiğini öneren Es, “Pandemi döneminde de Bitcoin’de bir çakılma görmüştük. 7 bin dolarlardan 3 bin 500 dolar seviyesine bir gecede geriledi ama geniş ölçekte baktığımızda pandemi döneminde zirve üstüne zirve yaptı. Bu sebeple önümüzdeki süreçte krizin derinleşmesinin Bitcoin fiyatlarına olumlu yansıyacağını düşünüyorum” ifadelerini kullandı. “Kriz ortamındaki devletlerin atacağı adımlar, Bitcoin’e yeni zirveler getirebilir. Bu kriz olmasaydı bile 2022 yılının anahtar kelimesi ‘yüksek enflasyon’ olacaktı. Böyle bir ortamda Bitcoin’in yukarı yönlü hareket yapmaması zaten düşünülemez. Bunun üzerine savaş durumu da 2022’de yeni zirveler görmeye devam etmemize sebep olabilir.” İşgalin başlangıcındaki düşüşlerin kripto paralara olan güveni nasıl etkilediğini sorduğumuz Es, “Yaşanan düşüşler güveni sarsmaz. Çünkü bu Bitcoin’in yeni yaptığı bir hareket tarzı değil. Pandemi sürecinde de bir gecede büyük düşüşler oldu. Aslında yakın zamanda gördüklerimiz de sert düşüşler değil. Önceki yıllarda yüzde 50’yi bulan çok daha sert düşüşler gördük. Son süreçte yaptığı geri çekilmeler Bitcoin fiyatlarına bakınca çok normal karşılanabilecek geri çekilmeler.” açıklamalarını yaptı. Kripto paraların kriz anlarında ilk önce elden çıkarılacak riskli varlıklar olduğunu söyleyen Kurtuluş ise savaşın sürmesinin ciddi düşüşlere sebep olabileceğini söylüyor. "Bu savaş olmasaydı da kripto paralarda düşüş görmeye devam edecektik. Çünkü likidite problemi var, enflasyon var ve faizle birlikte riskli varlıklar elden çıkarılacaktı."