İki dünya arasındaki geçiş: Mezar

Ölüm olayının önemsenmesinin kaynağında, güçlü bir yaşama tutkusundan kaynaklanan öbür dünyada da yaşama arzusu vardır. İki dünya arasındaki bu geçiş ölüm ve mezarlarla biçimlenmiştir.

12.03.2021 - 18:36 Yayınlanma

Ölüm olayının önemsenmesinin kaynağında, güçlü bir yaşama tutkusundan kaynaklanan öbür dünyada da yaşama arzusu vardır. İki dünya arasındaki bu geçiş ölüm ve mezarlarla biçimlenmiştir. Ölen kişinin bu dünyadaki ayrıcalığının öbür dünyada da süreceğine olan inanç, ya da bu dünyada yaşayamadıklarını öbür dünyada yaşayacağına inanılması yatıyor olmalıdır. Mezar biçimindeki gelenek görenekler zaman ve toplumlara göre çeşitlilik göstermektedir. Bu çalışmamızda, OTÇ ve STÇ dönem ölü gömme gelenekleri verilip, son on yılda yapılan kazı çalışmaları sonuçları gözden geçirilerek, yeni bulgular eklenecek ve bu bulgular ışığında konunun değerlendirmesi yapılacaktır.

Anadolu'da, kazılarda bulunan çanak çömleğin yapısına, üretimde ve mimaride kullanılan teknolojinin düzeyine göre yapılan ayrımla Tunç Çağı; İlk, Orta ve Son Tunç olmak üzere üç evrede ele alınmıştır.

İTÇ-İlk Tunç Çağ : MÖ 3000-2500 OTÇ-Orta Tunç Çağ : MÖ 2500-2000 STÇ-Son Tunç Çağ : MÖ 2000-1200

Buna göre; İTÇ, MÖ 3. Bin yılın büyük bir bölümünü kapsar, OTÇ, MÖ 2. Bin yılın ilk yarısında Asur yerleşmeleri dönemidir. STÇ ise, Hitit belgelerinin aydınlatıldığı yüzyıllara karşılık gelir ve MÖ 1200’lerde Hitit İmparatorluğunun yıkılmasıyla sona ermiştir (Lloyd, 2000, s. 16). Tunç Çağı ilk topluluklarının kültür özellikleri araştırıldığında, Anadolu’da birkaç “kültür bölgesi” saptanmıştır.

Terminolojisi

(Ceset) İnhümasyon Gömme: Cesetlerin yakılmadan gömüldüğü mezarlar için kullanılmıştır.

(Yakma) Kremasyon Gömme: Herhangi bir derecede ölünün ilk gömme öncesinde veya sonrasında değişik nedenlerle yakılarak gömülmüş olduğu mezarlar için kullanılmıştır.

Mezar Türleri

Basit Mezar: Toprak veya kaya içine kazılarak veya oyularak açılmış bir çukurun taş, kerpiç, ağaç veya toprak gibi herhangi malzemeyle örtülmüş olduğu mezar türüdür.

Küp (Kap) Mezar: Küp, çömlek veya pişirme kabı gibi seramikten bir kabın tabut gibi kullanıldığı mezar türüdür. Tek ölü gömmek için kullanılmış olanlarına rastlanmaktaysa da, birden çok gömme yapılmış olanları bulunmaktadır.

Sandık Mezar: Açılmış bir mezar çukurunun etrafının taş dilimleriyle, rastgele taşlarla veya kerpiçle örülerek yapılmış ve üstleri çoğunlukla aynı tür malzeme ile kapatılmış olan mezar türüdür. Genelde tek ölü gömme için amaçlanmışlarsa da, bazı örneklerde birden çok ölünün gömülmüş olduğu görülmektedir.

Oda Mezar: Toprak içine kazılmış ve duvarları taş veya kerpiçle inşa edilerek üstleri benzer türden malzemeyle kapatılmış veyahut kaya veya toprak tabakası içine oyularak ve gerektiğinde üstleri taşla kapatılmış yer altı mezarlarıdır. Mezar yapılan bir veya birkaç odadan oluşabilmektedir. Ardışık olarak çok ve uzun süreli özel gömmeler için amaçlandıkları ve bir tür aile veya sınıf mezarlığı gibi de kabul edilebilecekleri anlaşılmaktadır.

Kurgan Mezar: Genellikle işlenmemiş küçük taşlarla yığma tepelere sahiptir. 0.60-2.00m arasında değişen yükseklikte ve arasında çaplara sahiptir. Yığma tepelerin altındaki mezarlar taş örgü veya taş sandıktır.

Mezar eşyalarına baktığımızda ise; Ölünün şahsi eşyası veya içecek ve yiyecek cinsinden sunular içerdiği düşünülen kap kacak için kullanılmıştır.

Editör: TE Bilişim

Yorumlar