ULUSLAR ARASI İLİŞKİLERDE YAP-BOZ POLİTİKASI!
O güzelim Halk Türkümüzde ifade edildiği gibi “Bülbülün gül ile har davası var/Koyunun kurt ile can davası var” da bizim komşu devletlerle ne davamız var Allah aşkına? Niye herkesle kavgalıyız ya da niye herkes bize düşman?
AKP iktidarları “Komşularla sıfır sorun” parolası ile işe koyulmuştu. Suriye’yi yöneten Beşar Esad’la can – ciğer kuzu sarması aile pozları veriliyor, Fenerbahçe Spor Kulübü Suriye’ye gönderilerek bir dostluk/kardeşlik maçı yaptırılıyor, “Kardeşim Esad – Kardeşim Tayyip” hitapları ile ortak Bakanlar Kurulu bile toplanıyordu. Mısır’la da iyi ilişkiler vardı. Öyle ki, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan 2012 yılında Mısır’a giderek Kahire’de adeta bir miting bile düzenlemişti.
Bir zamanlar malum, Başbakan Erdoğan, “Büyük Ortadoğu Projesi’nin Eş Başkanı olduğunu” da gururla söylüyordu. BOP yani Büyük Ortadoğu Projesi bir ABD projesi idi ve Ortadoğu’yu yeniden dizayn edip Amerika ve elbette İsrail’in işlerine yarar hale getirmeyi amaçlıyor, mıntıka temizliği yapmak için de taşeron olarak PKK/PYD terör örgütünü kullanıyordu. Öyle anlaşılıyor ki bu amaçlarına ulaşabilmek için Türkiye’ye ihtiyaçları vardı ve Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı’nı da “Eş Başkan” olarak ilan etmişlerdi.
Ön hazırlıklardan sonra “Arap Baharı” gibi kulağa hoş gelen bir isim altında Libya, Tunus, Mısır, Suriye ve Irak’ta iç isyanlar başlatıldı. İran’a uluslararası ambargolar uygulandı. ABD, yine kulağa hoş gelen ve başta bölge halkı olmak üzere dünyaya ümit saçan bir söylemle oralara “Demokrasi getireceğini!” söylüyordu. Demokrasi için bir ülkenin kendi vatandaşları gerektiğinde kan da dökebilir, can da verebilirdi ama Amerika demokrasi getirmiyor, düpedüz kaos yaratıyor, el attığı her ülkeyi adeta yaşanmaz hale getiriyordu.
Bu arada AKP iktidarlarının o “Komşularla sıfır sorun” hayali de güme gitti. “Kardeşim Esat” “Diktatör Esed”e dönüşürken Mısır’ın iç meselesi de bizimkilere dert oldu ve Büyükelçimizi bile geri çekiverdik. Mısır’da, Suriye’de, İsrail’de Büyükelçimiz yok. Başbakan Erdoğan Şubat 2011’de “Libya’da NATO’nun ne işi var? Böyle bir saçmalık olur mu yahu” diye karşı çıkıyordu ama Türkiye Mart 2011’de 5 Savaş Gemisi ve bir Denizaltı ile NATO güçleri arasındaki yerini alıyordu. Böylece, 1974’teki Kıbrıs Harekâtımız sırasında bize yardımcı olan Kaddafi’yi de üzüyorduk. Sonra olanlar oldu, Libya bölündü ve bir iç savaş başladı. Türkiye haklı olarak meşru Libya Hükümeti’nin yanında yer alarak anlaşmalar da imzaladı ama orada da hassas bir denge politikası gerekiyordu. Çünkü yarınların ne getireceği, Libya’da hangi grubun söz sahibi olacağı belli değil.
Irak’ta Saddam, Mısır’da Enver Sedat, ardından Mursi, Libya’da Kaddafi gitti ama değişen bir şey olmadı. Üstelik akla gelebilecek hemen her şey, her konu eskisinden binlerce, milyonlarca defa daha kötü. Irak, Suriye, Mısır, Libya ve hatta Tunus’ta milyonlarca insan boş yere hayatını kaybetti pek çoğu da sakat kaldı, kardeşi kavgalarının önü açıldı. Türkiye’de en az 5 – 6 milyon sığınmacı var. Kendi derdimiz kendimize yetmezken mecburen onlara da bakıyor, elden gelenin fazlasını yapmaya çalışıyoruz. Üstüne üstlük ABD ve Rusya’nın göz yumması ile Irak’ta bir Kürt Devletçiği kuruldu, Suriye’de de PKK/PYD devletçiği oluşturulmak üzere. Kısacası işimiz çok, derdimiz büyük. En son, Papa’nın Irak ziyareti sırasında ortaya çıkan “Hatıra pul”daki harita bir hançer gibi Anadolumuza saplanıyordu ve bu ilk de değildi. Hayatını idame ettirebilmesi için pek çok bakımdan Türkiye’ye muhtaç olan Barzani yönetimine bu hadsizlikleri kesin bir dille bildirilmediği için Papa’nın gelişini de fırsat bilerek, hayal ettikleri Kürdistan’ın Türkiye’nin bağrına saplanacağını akıllarınca dünyaya ilan etmiş oldular. Keza, Suriye’deki duruma hâkim olamadığımız için yurt dışındaki tescilli tek toprağımızı terk ederek orada bulunan Süleyman Şah Türbesi’ni de sınırımıza taşımıştık.
Kıbrıs’ta ise ömrünü Kıbrıs davasına veren, Bağımsız Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni kuran, Kıbrıs davasını ve Türkiye’nin bu konudaki ana politikasını en iyi bilen kişi olan Rahmetli Denktaş’ın Türkiye’ye gelip gidişlerinden rahatsız olunarak adeta kovulmuştu. Durumun vahameti, AKP iktidarının desteği ile seçilen Mehmet Ali Talat ve Mustafa Akıncı Türkiye’den çok Rum politikaları doğrultusunda icraat yapınca anlaşılabildiği için son seçimlerde Denktaş ekolünden gelen Ersin Tatar’a destek olundu. Yani ne olup biteceği gün gibi ortada olan konularda bile büyük öngörüsüzlük vardı.
Peki, neden böyle oldu, niye bu hale geldik?
Eskiler, “Bana benden olur her ne olursa, başım rahat eder dilim durursa” diye boş yere söylememişlerdir. Atatürk, daha sonra 1942 – 1944 yılları arasında Hariciye Bakanı olarak da görev yapacak olan zamanın Hariciye Kâtibi Umumisi (Dışişleri Genel Sekreteri) Hüseyin Numan Menemencioğlu’na, “Komşuların iç işlerine karışmayın” talimatını vermiş, sonra da eklemiştir: “Arap ülkeleri ile tarihi, sosyal, kültürel ilişkileri geliştirin fakat aralarındaki anlaşmazlıklara karışmayın.”
Bu, büyük öngörüleri olan büyük bir devlet adamının talimatlarıdır. Biz ise ABD ve bazen de Rusya’nın dolduruşlarına gelip Mısır’ın, Libya’nın iç işlerine karışarak “Müslüman Kardeşler” adıyla anılan grupları kendi hükümetlerine karşı destekleme gayretine düştük, Irak meselesinde de etkisiz kaldık. Bin yıllık Türk yurdu olan Kerkük ve çevresinin demografik yapısı değiştirildi, Türkmenler adeta sahipsiz kaldılar. Barzani yönetiminin duruma hâkim olması yetmezmiş gibi Türkmenler PKK çetelerinin de kuşatması altında. Türkiye Cumhuriyeti, Irak Merkezi hükümeti ve Barzani yönetimi ile kesin bir dille görüşerek Türkmen kardeşlerimizin haklarını korumak zorunda ve mecburiyetindedir.
Askerlikte, “Yığınakta yapılan hata cephede telafi edilemez” diye bir tespit vardır. Kısacası, işin başında ya da stratejide yapılan hatalar halka halka eklenerek büyür ve içinden çıkılamaz bir hale geliverir. Çünkü açılan yaraları sonradan onarmaya çalışmak tıpkı eskiyip dökülen bir yapıyı tamir etmeye kalkmak gibidir; bir türlü düzen tutmaz.
Günümüzde bir “Doğu Akdeniz” meselesi var. Doğu Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler Türkiye, Suriye, İsrail ve Mısır ama Türkiye nerede ise dışlanmış ya da yalnız bırakılmış durumda. İktidar sözcüleri bir zamanlar bu duruma “Değerli yalnızlık” diyorlardı ama günümüz şartlarında özellikle uluslararası ilişkilerde yalnızlık hiçbir işe yaramıyor. Haklı olarak Libya ile yaptığımız “Mavi Vatan” Anlaşmasını daha önce Mısır, Suriye ve İsrail ile yapsa idik Yunanistan buralara hiç sokulamazdı bile. Ancak Mısır’ı göz göre göre ve bir hiç uğruna Yunanistan’ın yanına itiverdik. Yunanistan da Avrupa’daki ağa babalarının itmesi ile Türkiye’nin aleyhine olan her işe dalıyor, devamlı da silahlanıyor. Ege’de işgal ettiği adacıklara ve kayalıklara karşı net bir tavır konmadığı için de şirretliği giderek artıyor.
İş işten geçtikten, Suriye, Mısır ve İsrail ile köprüleri attıktan çok sonra şimdi bir yol aramaya, Mısır’la “diplomasi” kurmaya çalışılıyor. AKP iktidarları dışişleri konusunda en olmayacak işleri yaptı. Zamanın Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, 26 Şubat 2019’da yaptığı bir konuşmada, “Darbeci Sisi, katil sisi” ifadelerini kullanmış, 13 Mart 2019’da “Sisi’nin oturduğu masada asla oturmam dedim. Onunla asla görüşmem dedim” diyordu. 12 Mart 2021 günü ise “Tabi gönlümüz özellikle ister ki Mısır’la olan süreci çok daha güçlü bir şekilde devam ettirelim” dedi.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron için de “Geri zekâlı, tedaviye ihtiyacı var” ifadeleri kullanılmış, Fransız mallarına boykot ilan edilmişti. Ancak 3 Mart 2021 günü kendisine “Diyalog ve işbirliği” teklifinde bulunuldu. FETÖ ile işbirliği yaptığı için tutuklanan ABD’li papaz ve Almanya için çalışan gazetecinin iade edilmeyeceği kesin olarak ilan edilmesine ve hatta “Bu can bu tende olduğu müddetçe” gibi iddialı bir cümle kurulmasına rağmen papaz için Trump, gazeteci için Merkel telefon edince hemen iade edildiler. Oysa Türkiye klasörler dolusu belge göndermesine, Bakan düzeyinde heyetlerin gidip gelmesine, telefon görüşmelerine rağmen FETÖ iade edilmedi. Keza, ABD ve Almanya’ya kaçan FETÖ elemanları ile PKK’lılar da iade edilmediler, edilmiyorlar.
Örnekler çoğaltılabilir ama gerek yok. Bilinmesi gereken şudur ki, dış politikada yapılacak işler kuyumcu terazisi hassasiyeti ile tartılmalı, ip üzerinde yürüyormuşçasına dengeye dikkat edilmeli, başımıza konan talih kuşu varsa onu ürkütmemek için de özen gösterilmelidir.
Diplomasi dilinden uzaklaşılması, pek çok alanda olduğu gibi Büyükelçi atamalarında da liyakate dikkat edilmemesi, devlet tecrübesi olmayan, uluslararası ilişkilerden habersiz ve hatta ABD ve Alman vatandaşı olanların Büyükelçi olarak atanmış olması büyük risk taşıyor. Yakın ya da uzak komşularla olan ilişkilerde, dünya düzeni gereği ilişki kurmak zorunda olduğumuz başka devletlerle olan münasebetlerde oldukça hassas olunması, diplomasi dilinin terkedilmemesi gerekiyor. Bu dil terk edilip olup bitenlerin heyecanı ile kırıp dökücü cümleler kullanılınca tamiri çok zor oluyor. Bu demek değildir ki teslimiyetçi, her şeye “evet” diyen bir politika güdülsün!
Ekonomide, sosyal hayatta ve insan haklarında gerçek bir şeffaflığa, dış politikada da açıklığa ve tıpkı Atatürk’ün yaptığı gibi şaşmaz öngörülerle hareket eden, ayakları yere basan politikalara ihtiyacımız var.
