2020 ENGELLİ ARAÇ ALIMI ŞARTLARI NELER?
1. Yüzde 90 veya üzeri engelli olanlar:
Engellilik derecesi yüzde 90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler yukarıda saydığımız araçların beş yılda bir defa olmak üzere ilk iktisabı (ilk alımı) sırasında ÖTV ödemiyor (ÖTV Kanunu Md. 7/2-a).
Engel sebebi dikkate alınmıyor; görme, işitme, konuşma veya ortopedik olabileceği gibi zihinsel engelliler veya böbrek rahatsızlığı olanlar da bu istisnadan yararlanabiliyor. Engellilerin taşıtı bizzat kullanması veya kullanamaması şartı da aranılmıyor. Ayrıca taşıtta herhangi bir mekanik ilave veya tadilat (özel tertibat) yapılması şartı aranmıyor. Ancak taşıtı bizzat kullanamayacak durumda olanların, istisnadan yararlanabilmesi için ilk iktisaptan önce tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptırılması zorunluluğu aranıyor. Yüzde 90 veya üzeri engelli olan bu kişilerin vergi avantajından yararlanabilecekleri araçlar da farklı: Panelvan, kombi gibi hem yük, hem de yolcu taşımacılığında kullanılabilen çok amaçlı taşıtlarla (hafif ticari taşıtlar) sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıtların (87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılan) ilk alımında istisna uygulanabiliyor (ÖTV Kanunu Md. 7/2-b).
2. Yüzde 90'ın altında engellilik derecesi olanlar:
Yukarıda saydığımız araçları, bizzat kullanmak amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici 'özel tertibat' yaptıran yüzde 90'ın altında engellilik derecesi olanlar da araçların ilk iktisabında (ediniminde) ÖTV ödemiyorlar (ÖTV Kanunu Md. 7/2-c). Manuel vitesli bir taşıtın hareket ettirici aksamında engelliliğe uygun tertibat yaptırdığı durumda taşıtı kullanabilecek olanlar vergi avantajından yararlanabiliyor. Engellilik oranı yüzde 90'ın altında olan, işitme engelliler, görme engelliler, böbrek rahatsızlığı olanları kalp nakli veya rahatsızlığı olanlar, zihinsel engelliler ÖTV istisnasından yararlanamıyor.
Bazı durumlarda otomatik vitesli araçlarda hiçbir özel tertibat yaptırılmadan da ÖTV'siz araç alımı mümkün olabiliyor. Manuel vitesli bir taşıtı vites kolunda ve/veya debriyaj pedalında sabitlenmiş özel tertibat yaptırmadan kullanamayacak durumda olan engelliler için, otomatik vitesli taşıtlar, özel tertibatlı taşıt olarak kabul ediliyor.
İstisna kapsamında ilk iktisabı yapılan taşıtın, engelli kişi tarafından bizzat kullanılması; engelli kişinin taşıtı bizzat kullanmasının mümkün olmaması halindeyse, zorunlu haller dışında sürekli olarak yararına sunulması gerekmekte.
Beş yıllık süre yine geçerli... Her beş yılda sadece bir taşıt için istisnadan yararlanılabiliyor. ÖTV ödenmeksizin alınan taşıt, sonradan ÖTV'si ödenerek satılmış olsa da beş yıllık süre dolmadığı sürece yeniden ÖTV avantajından yararlanılamıyor. Bu istisnadan yararlanılabilmesi için gerekli H sınıfı sürücü belgesi ve özel tertibata ilişkin ibareleri (kod numarasını/numaralarını) içeren A, A1, A2, B, B1, BE ve M sınıfı sürücü belgesi koşulları da ayrıca dikkate alınmalı.
ENGELLİDEN ENGELLİYE ARAÇ SATIŞI NASIL YAPILIR? ÖTV İNDİRİMLİ ENGELLİ ARAÇ DEVRİ NASIL OLUR?
Gelir İdaresi Başkanlığı'nın (GİB) resmi internet sitesinde, kuruma gönderilen dilekçelere yanıt verilmiş ve birçok konu açıklığa kavuşturulmuştur. Bu noktada, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından şu açıklama yapılmıştır:
A- 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu Uygulaması
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun (15/2-a) maddesinde, (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan, veraset yoluyla intikaller hariç ilk iktisabında istisna uygulananların istisnadan yararlananlar dışındakilerce iktisabında, ilk iktisabındaki matrah esas alınarak adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, kayıt ve tescili tarihinde geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte ÖTV alınacağı; ancak Kanunun 7 nci maddesinin (2) ve (8) numaralı bentleri çerçevesinde istisnadan yararlananların bu istisnadan yararlanarak iktisap ettikleri kayıt ve tescile tabi malları beş yıldan fazla kullanarak elden çıkarmaları durumunda bu hükmün uygulanmayacağı hükme bağlanmış olup, söz konusu düzenlemenin uygulama usul ve esaslarına ilişkin açıklamalara, Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinin (IV/G) bölümlerinde yer verilmiştir.
Bu kapsamda, (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi taşıtlardan ilk iktisabı, Kanunun malul ve engellilerin taşıt alımlarında istisnayı düzenleyen 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi kapsamında yapılanların, istisnadan yararlananların ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçmeden istisnadan yararlanamayan kişi veya kurumlara veya daha önce aynı düzenlemeden yararlanmış olup, yararlanma tarihinden itibaren henüz beş yıllık süre geçmemiş bir malul veya engelliye satış veya devri halinde ÖTV aranmaktadır. Malul veya engelliler tarafından ÖTV'den istisna olarak ilk iktisabı yapılan taşıtın, Kanunun (7/2) maddesinden yararlanabilecek durumdaki bir malul veya engelliye satış veya devrinde ise ÖTV aranmamaktadır. Ancak, bu durumda da mezkûr düzenleme kapsamında aranan belgelerin ilgili vergi dairesine ibrazının gerektiği tabiidir.
Ayrıca, bu uygulama kapsamında ÖTV'siz olarak taşıt iktisap eden malul veya engelliler, bu taşıtları iktisap tarihlerinden itibaren beş yıl geçmeden, tekrar bu düzenlemeden ve/veya Kanunun (7/2) maddesi uygulamasından yararlanamamaktadır.
Bu bağlamda, Kanunun (15/2-a) maddesi uyarınca, istisnadan yararlanılarak ilk iktisap edilen kayıt ve tescile tabi taşıtların, malul veya engellilerce ÖTV aranmaksızın iktisap edilebilmesi için Kanunun (7/2) maddesinde düzenlenen istisna şartlarının sağlanmış olması gerektiği, dolayısıyla ancak Kanunun (7/2) maddesinde belirlenen taşıtların yine bu maddede belirlenen şartları haiz malul veya engellilerce, ÖTV aranmaksızın iktisap edilebileceği tabiidir. Diğer taraftan, söz konusu istisnadan yararlanılarak iktisap edilen aracın beş yıldan fazla kullanarak elden çıkarması durumunda ÖTV aranmayacağı açıktır.
Buna göre, söz konusu istisnadan yararlanarak iktisap ettiğiniz … plakalı aracınızı ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıldan fazla kullanarak babanıza devretmeniz halinde, babanızın mezkûr Kanunun (7/2) maddesinde düzenlenen istisna şartlarını sağlayıp sağlamadığına bakılmaksızın, ÖTV aranmadan işlem tesis edilmesi mümkündür. Ancak, söz konusu aracın, bahsedilen süre geçmeden ÖTV aranmaksızın devredilebilmesi için, babanızın mezkûr düzenleme kapsamında aranan şartları sağlaması ve gerekli belgeleri ilgili vergi dairesine ibraz etmesi gerekmektedir.
Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde, devir işlemi dolayısıyla ÖTV'nin aranması veya aranmaması için, devrin bedelli ya da bedelsiz olmasının herhangi bir önemi bulunmamaktadır.
B-7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Uygulaması
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye'de bulunan malların veraset yoluyla veya herhangi bir suretle olursa olsun ivazsız bir tarzda bir şahıstan diğer şahsa intikalinin veraset ve intikal vergisine tabi olduğu, 2 nci maddesinin (d) bendinde de ivazsız intikal tabirinin hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan ivazsız iktisapları ifade ettiği hüküm altına alınmıştır.
Bu hükümlere göre, Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye'de bulunan malların veraset yoluyla veya her ne şekilde olursa olsun ivazsız bir şekilde bir şahıstan diğer şahsa intikali veraset ve intikal vergisine tabidir.
Ayrıca, Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun muafiyet ve istisnalarla ilgili 3 ve 4 üncü maddelerinde, engellilere ivazsız bir şekilde intikal edecek mallar dolayısıyla veraset ve intikal vergisi aranılmayacağına ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir.
ENGELLİ ARACI BİR BAŞKA ENGELLİ ARACI İLE TAKAS EDİLİR Mİ?
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendiyle, Kanuna ekli (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan bazılarının mezkur bentte hüküm altına alınan şartlar dahilinde malûl ve engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV'den istisna edilmiş olup, bu istisna uygulamasının usul ve esasları Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinin (II/C/1) bölümünde belirlenmiştir.
Öte yandan, Kanunun (15/2-a) maddesinde, veraset yoluyla intikaller hariç olmak üzere (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tâbi mallardan ilk iktisabında istisna uygulananların istisnadan yararlananlar dışındakilerce iktisabında, ilk iktisabındaki matrah esas alınarak adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, kayıt ve tescili tarihinde geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte ÖTV alınacağı, ancak Kanunun (7/2) maddesi kapsamındaki istisnadan yararlananlar tarafından, bu istisnadan yararlanılarak iktisap edilen kayıt ve tescile tabi araçların beş yıldan fazla kullanılarak elden çıkarılmaları durumunda bu hükmün uygulanmayacağı hükme bağlanmış olup, bu düzenleme ile ilgili olarak da mezkûr Genel Tebliğin (IV/G) bölümünde açıklamalar yapılmıştır.
Bu çerçevede, ilk iktisabı Kanunun (7/2) maddesi kapsamında yapılan bir taşıtın, istisnadan yararlananların ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçmeden; söz konusu düzenlemeden yararlanamayan veya yararlanabilmekle birlikte daha önce aynı düzenlemeden ya da Kanunun (15/2-a) maddesinden yararlanmış ve yararlanma tarihinden itibaren henüz beş yıllık süre geçmemiş bir malul veya engelliye satışı veya devrinde ÖTV aranmaktadır.
Buna göre, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun (7/2-c) maddesi kapsamında ilk iktisabını yaptığınız taşıtın ilk iktisap tarihinden (14/4/2017) itibaren beş yıllık süre dolmamış olduğundan, yine aynı istisnadan yararlanmış olup henüz ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıllık süre dolmamış olan bir başka malul ve engelli ile araçlarınızı ÖTV aranmaksızın takas etmeniz mümkün değildir.
Bu şekilde işlem yapmak istemeniz halinde, ÖTV Kanununun (15/2-a) maddesi uyarınca, her iki araç için ilk iktisap tarihindeki matrahlar ve kayıt ve tescil tarihinde geçerli olan oranlar üzerinden (adına tescil işlemi yapılan araca ilişkin) hesaplanacak ÖTV'nin adına tescil işlemi yapılanlar tarafından ayrı ayrı beyan edilip ödenmesi gerekeceği tabiidir.
