Ötüken-Yış Durak Oldu Bize!

26 Haziran 2025 Ötüken’e doğru yola çıktık. Özlemini çektiğimiz kutlu topraklara ulaşıp Bilge Kağan, Kültigin, Tonyukuk anıtlarını yerinde göreceğimiz ve huzurunda yere diz vuracağımız için anlatılmaz bir sevinç içerisindeydik.

Tarihte Hunlar’a, Göktürkler’e, Uygurlar’a ve Moğollar’a başkent olarak kucak açan; Ejder, Ötüken, Ordu Balık, Harhorin adlarıyla anılan, kültür coğrafyamızda çok önemli bir yere sahip olan kutsal Karakurum topraklarında İstanbul Üniversitesi, Moğolistan Milli Üniversitesi, TİKA, UNESCO, Türk Dil Kurumu, İstanbul Aydın Üniversitesi, TÜRKSOY ve İlteriş Vakfı iş birliğinde; Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Rusya ve Moğolistan’dan 30 bilim insanın katılacağı ve tarih, dil, arkeoloji etnografya, antropoloji alanlarında bildirilerin sunulacağı İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kürşat YILDIRIM Başkanlığında 29 Haziran-3 Temmuz 2025 tarihleri arasında düzenlenen İç Asya Tarihinde Konar-göçer Boylarla Yerleşik Halkların Entegrasyonu başlıklı uluslararası sempozyuma Genel Sekreterimiz tarafından görevlendirilmiştim.

Etkinliğe İLTERİŞ Vakfı Başkanı Kaptan Mustafa CAN’da katılacaktı. İLTERİŞ Vakfı ile TÜRKSOY Genel Sekreterliği arasında yakın tarihte Türk Dünyasına yönelik çalışmalar yürütmek üzere iş birliği protokolü imzalanmıştı.

Kaptan Mustafa CAN, kendisini Türk Dünyasına adamış değerli bir iş adamı. TÜRKSOY’un birçok etkinliğine destek oldu. Türk Dünyası kültür anında yapmış olduğu çalışmalar ve verdiği destekler nedeniyle Sayın Raev tarafından TÜRKSOY Madalyasına layık görüldü. Bu etkinlik için bizim ekibin ulaşım ve konaklama giderleri de yine Sayın CAN tarafından karşılandı.

27 Haziran’da TÜRKSOY’un ilk personeli T.C. Kültür Bakanlığı eski Daire Başkanı Dr. Muzaffer KILIÇ, Habererk Genel Yayın Yönetmeni İsmail TÜRK, Emekli Havacı Pilot Kurmay Albay Sedat TİMUR ve İLTERİŞ Vakfı’nın Sosyal Medya Sorumlusu Ali BİLGİÇ’le Moğolistan’ın başkenti Ulan Batur’a ulaştık. Kaptan Mustafa CAN, Prof. Dr. Ahmet TAŞAĞIL ve Doç. Dr. Salih Mehmet KARAÇATLI gelişlerini 30 Haziran’a bırakmışlardı.

TÜRKSOY Genel Sekreterliğinde uzun süre Kazakistan’ın Temsilcisi olarak görev yapmış olan Askar TURGANBAY’da Sempozyuma bildiri sunmak üzere Ulan Batur’a bir gün önceden gelmişti. Programın sonuna kadar Askar Beyle Ötüken’i birlikte adımladık.

Aynı gün ilk ziyaretimizi Tonyukuk anıtına yaptık. Anıt için T.C. tarafından TİKA’nın koordinasyonunda yapımı devam eden müzeyi ve anıtların orijinallerini görmek nasip oldu. Hemen sonrasında Cengiz Han için yapılan muhteşem heykeli ziyaret ettik. Heykelin içerisinde bulunan müzede birbirinden değerli eserleri görme fırsatımız oldu.

28 Haziran’da Ulan Batur’da bulunan Cengiz Han Müzesini ziyaret ettik. Müzede birbirinden değerli Hun, Gök Türk ve Moğol arkeolojik ve etnografik eserlerin orijinallerini hayranlıkla inceledik.

29 Haziran’da sempozyum katılımcılarıyla Cengiz Han Havalimanı’nda buluşarak Karakurum’a hareket ettik. Yol boyunca at, koyun ve sığır sürüleriyle sıklıkla karşılaşıyorduk. Uçsuz bucaksız geniş bir bozkırda yaklaşık 6 saat yolculuk sonrası etkinliğin gerçekleştirileceği Orhun Vadisi’nde anıtlara 2 km mesafede kurulan obamıza (kamp alanı) ulaştık. Obada 25 geleneksel Moğol Çadırı (Ger) kurulmuştu. Atalarımızın ömür sürdüğü ve buralarda hala yaşanmakta olan “Ger”lerde üçer üçer konaklayacaktık.

Çadırlarımıza yerleştikten hemen sonra akşam üzeri Bilge Kağan ve Kültigin anıtlarını bir an önce görmenin heyecanıyla yaya olarak yola koyulduk ve müze kapanmadan yetiştik. Eserlerin orijinalleri müzede yer alıyordu. Bilge Kağan ve Kültigin’in önünde diz vurduk. O muhteşem eserleri seyretmek ve dokumaktan duyduğumuz kıvancı sözlerle anlatmak imkansızdı.

Sıra, anıtların müzeye konulmadan önceki asıl yerlerini görmeye gelmişti. Orası, müzeye yaklaşık 1 km. mesafedeydi, etrafı duvarla çevrilmiş olan kompleksin kapısından içeri girip Bilge Kağan Anıtının reprodüksiyonu ile karşılaştığımızda hayal kırıklığına uğradık. Üstün körü ve özenilmeden yapıldığı anlaşılıyordu. Göbekli Tepe ile mukayese dahi edilemezdi. İlerleyen yıllarda daha düzgün bir çalışma yapılacağı umuduyla ayrıldık ve obamıza doğru yola çıktık.

30 Haziran 2025 güneşin doğuşuyla uyandık. Kekik ve yöreye has çeşit çeşit bitkinin mis kokusunu ciğerlerimize doldurduk.

Bilgi Şöleni için büyük bir Ger hazırlanmıştı. Moğolistan’ın 3’ncü Cumhurbaşkanı ve Karakurum Şehir Konseyi Başkanı Sayın Enkhbayar NAMBAR’ın himayesinde ve Karakurum Şehir İdaresi üyesi L. Tur-od ile Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Kürşat YILDIRIM ve 30’u aşkın bilim insanının katılımıyla başladı. Cumhurbaşkanı, Karakurum Şehir İdaresi Başkanı ve Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanının yaptığı açış konuşması sonrası, TÜRKSOY Genel Sekreteri Sultan RAEV, önceden planlanan Türk Dünyası Kültür Başkenti Aktau- Kazakistan etkinlikleri nedeniyle bu faaliyete katılamamış olması nedeniyle gönderdiği kutlama mesajı tarafımca okundu. İkinci gün sempozyum bildirileri başarılı bir şekilde tamamlandıktan sonra, Sayın Cumhurbaşkanı katılımcıları tek tek tebrik etti, sempozyum bildirilerinin taraflarınca bastırılacağını açıkladı. Bir sonraki sempozyumun aynı temada Kazakistan’da yapılması kararlaştırıldı. Kaptan Mustafa CAN, Prof. Dr. Ahmet TAŞAĞIL ve Doç. Dr. Salih Mehmet KARAÇATLI Sempozyum kapanışına katılarak Cumhurbaşkanı’nı ve organizasyon ekibini kutladı.

Etkinliğin üçüncü günü kutlu yerleri görmeye ayrılmıştı. Katılımcıların tamamı Bilge Kağan ve Kültigin’i ziyaret etti, bizimle aynı duyguları yaşadı. Daha sonra, 8’nci yy. Uygur Hanlığına başkentlik yapan Ordu Balık’a gittik. Sıra Orhun ırmağına geldiğinde destanlara ve şiirlere konu olan bu kutsal nehri hayranlıkla seyrettik, suyundan kana kana içtik. Aynı gün gece Ulan Batur’a yola çıkmak üzere Obamıza döndüğümüzde yorgunluğumuza aldırmadan görevi tamamlamanın sevinci, ancak ayrılacak olmanın üzüntüsüyle anlatılmaz bir ruh haline büründük. Dört gün boyunca bizlere ev sahipliği yapan, nefis yemeklerini tattıran, güler yüzlü, sıcak yürekli Moğol ailesiyle hüzünle vedalaştık.

İLTERİŞ Vakfı ile TÜRKSOY tarafından yeni baskısı yapılan Kazakça-Moğolca ve Moğolca Kazakça sözlüklerimizi de yanımıza aldık. Sözlüklerin tanıtımının yakında Moğolistan’da yapılacak toplantıyla tanıtılacağını da burada belirtmek istiyorum.

Asla unutmayacağım bu etkinliğe katılarak Kutlu Ötüken’i ve Bengi Taşları görme imkânı sağlayan Genel Sekreterim Sultan RAEV’e, Genel Sekreter Yardımcım Sayit YUSUF’a, İLTERİŞ Vakfı Başkanı Kaptan Mustafa CAN’a, Sempozyum Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Kürşat YILDIRIM’a sonsuz teşekkür ediyorum.