Şevket Uyanık

Neler yapıyorsun, biraz bahsedebilir misin?

Şu an proje koordinatörü olarak Yavaş Yaşamı Destekleme Derneği’nde çalışıyorum. Aynı zamanda kurucularından olduğum Toplumsal Bilgi ve İletişim Derneği’nde (TBİD) görev almaktayım. Ayrıca Korsan Parti Hareketi’nin Türkiye’deki gönüllülerinden biriyim. Bunun dışında bazı kişisel ve freelance işlerim var. Sivil Düşün AB Programı’nda iletişim uzmanlığı, STK’larda eğitmenlik ve danışmanlık gibi. Fırsat buldukça internet özgürlüğü, yeni medya, mahremiyet, toplumsal hareketler gibi konularda yazmaya çalışıyorum. Evde olduğumuz şu günlerde müziğe geri dönme çabalarım var.

Kullanıcı sayımız 62 milyon

Covid-19 nedeniyle hepimiz evdeyiz. Haliyle herkes interneti son zamanlarda aşırı kullanmaya başladı. Bu kullanımın ne gibi sonuçları olabilir sence?

Evet, hepimiz evdeyiz ve daha uzun süre evde kalacağız gibi görünüyor. Türkiye’de internet kullanımı sürekli artış eğilimde olan bir olgu. Özellikle çocukların ve gençlerin kullanımı artıyor. Eğitimin de çevrimiçi olması bu oranı arttıran bir diğer unsur. 50 yaş üstünde de artış akıllı telefonların hayatlarımıza girmesiyle ve iş hayatının yavaş yavaş dijitalleşmesi ile oldu. TÜİK’in araştırmasına göre internet kullanımı 2018’de yüzde 72’lerde iken bu rakam 2019’da yüzde 75 seviyelerinde görünüyor. 2015’te bu oran yüzde 69 seviyesindeydi.

“Her işimizi internetten görmeye hazır mıyız?”

Gerçekten her işimizi evde internetten görmeye hazır mıyız? Teknoloji bize nasıl faydalar sağlıyor ya da sağlayacak? Çoğu insan daha önce deneyimlemediği şeyleri denemeye başladı. Zorunluluk her zamanki gibi bize birçok şeyi öğretiyor. Hep şunu derdim, interneti “ne kadar” değil “nasıl” kullandığımız önemli diye. İşte bu süreçte göreceğiz nasıl daha verimli kullandığımızı. İyi niyetli düşündüğümde yeni medya okuryazarlığının artacağını düşünüyorum.

Tabii bu işin olumsuz sonuçları da var. Örneğin; bu süreç bizleri internet altyapımızı sorgulamaya yöneltti. Bunun yanında, dünyanın çoğu yerinde olmayan, olsa da bunu internet hızında hissetmediğimiz “kota” mevzusu var. İnternette adil kullanım kotası kalktı dediler ama biliyoruz ki kalkmadı. Çoğu sağlayıcı özellikle akşam saatlerinde kota uygulaması yapıyor. Dernek olarak bir açıklama yayınladık ve derhal bu kotaların, sınırlamaların kaldırılmasını talep ettik. Bir diğer olumsuz sonuç da devletlerin ve teknoloji şirketlerinin gözetim uygulamaları ile insan haklarına karşı faaliyetleri. Bu konu ile ilgili uluslararası STK’larla birlikte bir bildiri yayınladık.

İnternette insan hakları çok önemli bir konu ve bu salgın döneminde çok daha tartışılan bir hale geldi. İnternete erişim, Birleşmiş Milletler tarafından 4 Haziran 2011’de “Temel bir insan hakkı” olarak tanımlanmıştır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ne “Üçüncü Kuşak İnsan Hakkı” olarak dahil edildi. Avrupa Konseyi, 19 Nisan 2011’de internete erişim hakkını temel bir hak olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ekledi. Bu sözleşmelere imzacı taraf olan Türkiye Cumhuriyeti’nin bu kararları iç hukukuna uyarlama yükümlülüğü var.

Bilinçli olmak

Bu süreçte internetten en yüksek verimi nasıl alabiliriz?

Uzun yıllardır neredeyse dünyanın en yavaş, en pahalı ve sansürlü internetini kullanıyoruz. Altyapı yetersizlikleri ve ekonomik sebeplerden dolayı internetin daha verimli olması için adımlar atılamıyor. Türkiye’deki internet tekeli başka firmaların yatırımlarına izin vermiyor. Burada vatandaşlara düşen görev, kota gibi getirilen kısıtlamalara karşı bilinçli olmak, ödedikleri fatura için hak talep etmek, sorgulamak ve karşı çıkmak. Bunun dışında modem ayarlarımızı güncelleyerek ve kablosuz bağlantılarımız için en uygun kanalları seçerek internetten biraz olsun verim almak mümkün. Hangi kanalların bant genişliğinin daha iyi olduğunu bir özgür yazılım / açık kaynak uygulaması olan Wifi Analyzer isimli program ile inceleyebilirsiniz. Öte yandan evin farklı noktalarındaki zayıf kablosuz bağlantılar için wi-fi sinyal güçlendirici cihazlar satın alıp verimi artırabilirsiniz.

Şu süreçte internet kesintileri sıkça yaşanmaya başladı. Bunun için kullandığınız şirketten teknik destek alabilir, gerekirse bir personel yönlendirmelerini isteyebilirsiniz. Bu durum bir taraftan da ağ tarafsızlığı konusu ile yakından ilgili. Ağ tarafsızlığı mevzusu AB ve ABD’de çokça tartışılan bir konu. Korsan Parti Hareketi’nin Türkçeye çevirdiği bir kitap var, Netrights tarafından yazılan “İnternetin 10 Şartı” diye. Orada “ağ tarafsızlığı” 8’inci maddede yer alıyor. Ağ tarafsızlığı kavramı internet servis sağlayıcıları veya devletin internetten üzerindeki verilere eşit davranması ilkesine dayanıyor. Daha açık bir ifadeyle yazmışlar bu makalede, internet üzerindeki hiçbir verinin kullanıcının içeriğin, sitenin, uygulamanın, platformun, vesaire özel olarak bir politikayla, kanunla, kuralla kontrol edilmemesi ilkesine dayanıyor.

“Mahremiyetinize ne kadar önem veriyor?''

Birçok kurum şu an evden çalışmak zorunda kalıyor. Haliyle görüşmeleri, toplantıları internet üzerinden gerçekleştirmeleri gerekiyor. Güvenle hangi araçlar üzerinden çalışmalarını sürdürebilirler? Ücretsiz olanları var mı?

Öncelikle şunu söylemek isterim ki evden çalışmak psikolojik olarak insanı bir süre sonra oldukça zorlayan bir süreç. Son üç yılımı bu şekilde geçirdim ama bu durum daha farklı. Bir kafeye, co-working mekanına ya da insanlarla birlikte çalışabileceğin alanlara çıkamıyorsun. Soruna dönecek olursam, çoğu işimizi internet üzerinden gerçekleştirmek zorundayız bu dönemde ve işimizi kolaylaştıracak binlerce araç mevcut. Bu araçların bir kısmını verdiğimiz yüz yüze eğitimlerde elimizden geldiğince anlatıyoruz, deneyimlerimizi paylaşıyoruz. Birçok kişi ve kurum da bu tarz çalışmalar yapıyor. Ama bu süreç biraz da kendi kendimize öğrenmemiz gereken bir süreç. Eğer çalıştığınız kurumda dijital işlerden anlayan insanlar varsa onlardan da destek alabilirsiniz. Hayatımızı kolaylaştıran uygulamaların belki de en önemli farkı, kullanım kolaylığı dışında güvenli olup olmamaları herhalde. Bir uygulama sizin mahremiyetinize ne kadar önem veriyor, sizden hangi izinleri istiyor? Bunlar önemli hususlar.

Bir örnek üzerinden gidersek, son günlerde sıkça kullanılan Zoom programını konuşabiliriz. Zoom’u çoğu kişi ve kurum yeni keşfetti ve kullanmaya başladı. Sonradan Zoom’un güvenliği konusunda birçok haber çıktı. Bir yandan da insanlar Zoom’un “sınırlı” olduğunu ve ondan daha fazla yararlanmak için ücret ödenmesi gerektiğini gördü. Hem ücretsiz hem güvenilir hem de kullanımı sınırsız uygulamalar bulmak mevcut. Görüntülü konuşma yapmak için Jitsi oldukça güvenli ve ücretsiz bir araç. Kişisel bilgilerinizi vererek kayıt olmanıza da gerek yok. Sesli konuşmalar için ise telsiz mantığında çalışan Mumble isimli özgür yazılım/açık kaynak kod uygulamayı öneririm.

Editör: TE Bilişim