Acem Ali (Esir Ali), Çaldıran Muharebesi sonrasında Tebriz'e giren Sultan Selim tarafından Safevi devletinden 12 Nisan 1515 tarihinde Osmanlı devletine getirilmiştir. 1519 yılında ise kendisine başmimarlık görevi verilmiştir. Yavuz Sultan Selim’in bunu yapmaktaki amacı, 1509 yılında meydana gelen 9 şiddetindeki depremin ardından yerle bir olan İstanbul’un yeniden inşasını sağlamaktır. İşte Mimar Sinan, Acem Ali’nin elinde yetişmiştir.
Toplam nüfusunun 160-200 bin kişi olduğu tahmin edilen İstanbul ve Galata'da bazı kayıtlara göre en az 4000, farklı kaynaklara göre ise 13.000'den fazla insan öldü, 10 binden fazla kişi ise yaralandı. Nüfus oranlaması ile şehir halkının yaklaşık %10'u deprem sonucunda öldü ya da yaralandı. Yavuz Sultan Selim’in bunun üzerine Güney Azerbaycan’dan getirttiği Acem Ali ve onun öğretileri sayesinde Mimar Sinan Türk mimarisine damgasını vurmuştur.
ACEM ALİ’NİN ESERLERİ
Acem Ali, Bursa üslûbundan gelen yan mekânları terketmek ve orta kubbeyi ayak kullanmadan doğrudan duvarlar üzerine oturtmak suretiyle, kendinden önce Edirne ve İstanbul Beyazıt camilerinin yapımıyla başlatılmış olan klasik Osmanlı mimarisine, daha sonra halefi Mimar Sinan’ın geliştireceği toplu plan esasını getirmiştir. Kanûnî döneminin başlarına ait olan İstanbul Sultan Selim Camii, Acem Ali’nin kendi üslûbunu eksiksiz biçimde ortaya koyduğu en önemli eseridir.
1523-24 tarihli belgelerde belirtilen Fatih'te yaptırdığı Mimar Acem Camii ile mektep ve 1537 tarihli belgelerde belirtilen caminin karşısına bir de zaviye yaptırarak küçük bir külliye oluşturdu. Sadrazam Ayas Mehmed Paşa ile yakın tarihlerde öldüğü bilinen Acem Ali, 1538 yahut 1539 yılında vefat ederken, yeni hassa mimarbaşı Mimar Sinan olur. Acem Ali'nin lahdi, yaptırdığı camide yer almaktadır.
İran'dan geldiği için Acem Ali dense de, Mimar Ali Güney Azerbaycanlı bir Türk'tür. Emperyalist işbirlikçiler, Türk'ü ve Türklüğü unutturmak adına Güney Azerbaycanlı Ali'nin Türk olduğunu bize unutturmuşlardır. Ayrıca bu işbirlikçiler, büyük Türk şahsiyetlerinin başarılarını ve yetiştirdiği büyük insanların bilinmesini istememektedirler. Oysa Mimar Sinan, Türk Ali'nin öğrencisidir.
