Afganistan'ın 1960 ve 1970'li yıllardaki yaşam tarzı sosyal medyada gündem oldu. Yarım asır önce kadınların günümüzün aksine daha rahat giyimli, üniversitelerde, laboratuvarlarda, çalışma ve eğlence hayatında, sosyal alanlarda, hatta eylemlerde bile rahatça hareket ettiği görüntüler, Türkiye'de de bu günün Afganistan'ına dönebileceğimiz endişyelerini gündeme getirdi.
Görüntülerde günümüzdeki Kabil Üniversitesi kampüsü, fotoğraftakinden pek farklı değil, sadece insanlar farklı... 50’li ve 60’lı yıllarda öğrencilerin batı tarzında ve özgürce istedikleri kıyafetleri giyebildikleri görülüyor. Kabil Üniversitesi’ndeki bir biyoloji sınıfı. 50’li ve 60’lı yıllarda kadınlar istedikleri alanlarda profesyonel kariyer yapabiliyorlardı. Şu anda ise kızlara eğitim veren okullar terör hedefi haline geldi.
60'lar Afganistan’daki bir aşı araştırma merkezi. 60'lı yıllarda ülkede pek çok araştırma merkezi faalken şu anda ülkedeki tıbbi kaynaklar sınırlı ve ülkenin her bölgesine eşit oranda dağıtılamıyor. Ülke halkının yaklaşık yüzde 20'si elektrik enerjisinden mahrum.
Afganistanda 50’li ve 60’lı yıllarda kız ve erkek izci grupları dikkat çekiyor. İzci gruplarının programları ABD’yle neredeyse aynı. Ancak bu 1970'lerin sonuyla beraber Sovyetlerin de istilasıyla birlilkte bu uygulama kaldırıldı.
Bir zamanlar Afgan halkı sinema eğlencesini Park Sineması'nda karşılıyordu. Burada Hollywood filmleri dahil çeşitli filmlerinin gösterimi yapılıyordu.
Anneler ve çocukları çocuk parkında rahatça vakit geçiriyor, cocuklar yaşıtlarına karışarak tahterevalliye binebiliyordu. Ancak şimdi sokakta değil çocukları, kadınları bile fazla görmek mümkün değil.
Afgan ekonomisine kaynak sağlayan en büyük etkenlerden birisi de endüstri idi. Özellikle varoş mahallelerde açılan atölyeler insanlara da katkı sağlıyordu. Şimdi ise elektrik bile kolay ulaşılabilirliğini kaybetmiş durumda... Şu anda Afganistan’ın dışarıya gönderdiği en önemli şey ise maalesef uyuşturucu maddeler.
Almanların da desteği alınarak 1950’li yılların başında Kabil Nehri’nde inşa edilen hidro elektrik santral çok önemliydi. Ancak son 8 yıl içerisinde Afgan yönetimi büyük ölçekli herhangi bir yapıya imza atmış değil.
O yıllarda Afganlar ekonomik açıdan geleceklerini parlak olarak görüyor, ekonomi büyüyordu. Ancak 30 yıllık savaş dönemi bütün endüstriyi yerle bir etti.
Kabil’in zamana uygun toplu taşıma sistemi, 1950’lere ve 60’lara göre daha az kadın evinin dışında çalışıyor.
Güney Afrika’dan Endonezya’ya kadar geniş bir alanda yayın yapabilen Kabil Radyosu. 1960’larda radyoyu açtığınızda dünya haberleri, yerel haberler, müzik programları, skeçler, siyaset tartışmaları belki bir sanat ya da çocuk programı duyabilirdiniz. Devlet tarafından yönetilen Kabil Radyosu 1930larda kurulmuştu.
Günümüz Afganistan’ında daha fazla radyo ve televizyon istasyonu var. Bu iyi bir gelişme. Ancak bu radyo ve televizyonların yayınına ulaşmak için gerekli elektrik ise ne yazık ki çoğu zaman bulunamıyor. Sadece bir grup zengin aile kendilerine ait jeneratörler sayesinde kesintisiz elektrik kullanabiliyor.
1960'larda Afganistan’ın bağımsızlık yıldönümünün kutlamalarında Kabil Uluslararası Ticaret Fuarı, Ağustos sonu ve Eylül başında 9 gece boyunca aydınlatılırdı. Şimdi ise şehir karanlık. Gece araba sürmek bile garip hissettiriyor. Şehirlerde neredeyse hiç ışık yok, sokaklar terk edilmiş ve gece hayatı da yok.
O yıllarda batı tarzında giyinen kadınlar görmek mümkündü. Bu giysileri satan butikler Kabil’de çok yaygındı. Batı’nın ritmini ve enerjisini Kabil gençlerine getiren müzik dükkânları da öyleydi.
Bugün Afganistan’da o dönemdeki gibi bir mobilyacı bulmak neredeyse imkansız. Çoğu mobilya Afganistan dışında üretiliyor ve Afganların çok küçük bir kısmı bunlara benzer mobilyalar satın alabiliyor.
Günümüz Kabil’inde değişmeyen tek şeyin meyve-sebze pazarları olduğu görülüyor.
Bugün Afganistan kabinesinin eğitim seviyesi 50 yıl öncekinden çok daha düşük. O zamanlar devletin en üst düzey yöneticilerinin en az doktora ya da yüksek lisans yapmış olması gerekiyordu.
Afganistan’ın bir zamanlar güçlü olan savunma kuvvetleri bugün sadece birer hatıra. Sovyetler ülkeyi terkettikten sonra Pakistan güçleri Afgan ordusunun yok olmasında önemli rol oynadı. 1990’lardaki iç savaş, sonrasında Taliban’ın ülkeyi ele geçirmesi ve son olarak Amerika’nın başı çektiği müdahale politikası sebebiyle, ülkenin çok ihtiyaç duyduğu silahlı kuvvetler, güvenliğin en önemli mesele olduğu dönemde bile bir türlü toparlanamadı.
Sosyal medyada yayılan görüntüleri izleyenler, 60'lı ve 70'li yıllardaki Afganistan'da sanki bir filmin tekrarını izliyormuşcasına İran'da yaşananların aynısının bu ülkenin de başına geldiği yönünde hemfikir.
