1985 yılında F16 uçaklarına güç veren F110 motorlarının montajı için kurulan TEI, zaman içinde kazandığı teknoloji ve kabiliyetlerle motor ve parça imalatı, bakım-onarım-revizyon, tasarım ve Ar-Ge faaliyetleriyle Türkiye’nin en önemli havacılık sanayi şirketi. Eskişehir’de 500 dönümlük bir alanda kurulu fabrikada 2 bin 500 kişi çalışıyor. Türkiye’nin havacılık motorlarında lider şirketi TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI), 50 farklı havacılık motoru için 1500’ü aşkın farklı parça üretiyor. Şirket, özellikle Airbus A320neo, Boeing 737 Max ve COMAC C919 uçaklarına güç veren LEAP motoru için ürettiği 40’tan fazla parça çeşidiyle bu motorlar için dünyanın en büyük tedarikçilerinden birisi oldu. Dünyaca ünlü uçak firmalarının en kritik motor parçalarını üretiyor. Müşterileri arasında dünya havacılığının devleri GE Aviation, MTU, ITP, Rollys Royce, Safran gibi firmalar yer alıyor. Aralarında F-16’lar, erken uyarı uçakları Avacs’ların da olduğu farklı uçakların motor bakımları da burada yapılıyor. Tamamı yerli ve milli imkanlarla üretim yapan TEI, son zamanlarda yurt dışı bağımlılığına son vererek Türkiye’nin ilk yerli uçak motorunu üretmeyi başardı. TEI, Türkiye’nin savunma sanayisinde yurt dışı bağımlılığı azaltacak çok önemli projeler yürütüyor. Türkiye’nin ilk turbodizel uçak motoru PD170, tamamı yerli ve milli imkanlarla TEI’de üretildi. 3 bin saati aşan motor testi gerçekleştirildi. İnsansız hava aracı Anka, PD170 motoru ile ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Türkiye’nin en önemli havacılık programlarından Genel Maksat Helikopteri Programı kapsamında ise T-70 Kara Şahin helikopterlerine güç veren motorları yüzde 50’nin üzerinde yerlilik katkısıyla T700-TEI-701D markasıyla TEI üretiyor. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’ne bu yıl 25 motorun teslimatını planlayan şirket, bunlardan 14 adedini teslim etti. TEI, son 6 yılda 3’ü dizel, 2’si benzinli ve 4’ü jet yakıtlı olmak üzere 9 motor geliştirdi. TEI tarafından hedef uçaklar için geliştirilen ve 400 newton güç üreten TEI-TJ90 Turbojet Motoru, Türk Havacılık ve Uzay Sanayiinin Şimşek platformu ile ilk uçuşunu 2017’de başarıyla tamamladı. Anka, Akıncı ve Aksungur insansız hava araçlarına (İHA) güç vermek için tasarlanan TEI-PD170 motorunun 13 motorluk ilk parti üretimi 2019’da tamamlandı. Geliştirilen Türkiye’nin ilk iki zamanlı havacılık motoru TEI-PG50, 300 kilogram altı İHA’lar için 50 beygir kalkış gücü 6 bin fit irtifadaki performansı ile dikkati çekiyor. Türkiye’nin ilk Orta Menzilli Gemisavar Füze Motoru TEI-TJ300, tamamen yerli ve milli imkanlarla tasarlanarak üretildi. TEI-TJ300 ses hızının yüzde 90’ına ulaşan hızlarda 400 beygire yakın güç üretiyor. TEI’nin gurur veren bir diğer projesi de Türkiye’nin ilk turbo şaft helikopter motoru TS1400. Motorun İlk ateşlemesi başarıyla gerçekleşti. TS1400, TAI’nin geliştirdiği T625 helikopterine entegre edilecek. Test çalışmalarının tamamlanmasının ardından ilk yerli helikopter, yerli motorla uçmaya başlayacak. TEI’nin Hafif Genel Maksat Helikopteri Gökbey için geliştirmekte olduğu 1660 beygire kadar güç üretme kapasitesine sahip ilk milli helikopter motoru TS1400’de çalışmalar hızla devam ediyor. TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit: İHA grubunda pistonlu motorlar zaten benzinlisi olsun, dizeli olsun hepsini yapıyoruz. Şu an itibariyle gökyüzünde 25.000 saati sorunsuz olarak tamamlamış İHA motorlarımız var. Bunu PD170’ten çok daha önce geliştirdik ve hizmet vermeye başladı. Ordumuz bunları kullanıyor. Pistonlu motorlar tarafında hatta pistonlu motorların daha büyük ve ağır, dizel olanları var gemilerde kullanılan gibi bizim bunları üretebilecek know-how’ımız da var. Milli Muharip Uçağın motorunu, gerekirse, ihtiyaç olursa; gemi motorlarını, MİLGEM’in motoru mesela 25 Mw gücünde bir jet motorudur, çok az kişi bilir bunu tüm bunları da yapabiliriz. Böyle büyük gemilerimizin motorlarını da savaş uçaklarımızın motorlarını da hatta milli yolcu uçağımız, bölgesel yolcu uçağı dahil bunların motorlarını üretecek know-how’a da sahibiz. Bize ne zaman görev verilirse hepsini yapabiliriz. TEI olarak tüm motorların tank olsun, zırhlı araç olsun hatta lokomotif olsun hepsini kara araçlarının motorlarını da yapabilecek know-how ve teknolojiye de sahibiz. Devletimiz görev verdiği takdirde bunların hangisi olursa orada da yer alabilir ve üretebiliriz. Prof.Dr. Mahmut Akşit hocamızı ve tüm ekibini tebrik ediyor başarılarının artarak devamını diliyoruz. Dr.İlhami Pektaş