COVID-19 Süreciyle Nasıl Başa Çıkarız Sadece içinde bulunduğumuz çağda değil, insan oğlunun var olduğundan beri en temel güdüsü yaşam ve en temel korkusu ölümdür. Çoğumuz hayatımızın bir noktada sonlanacağından ötürü “ölüm” kavramından korkarız. Bu ortak korkuyu hepimiz yaşadığımız bu süreçde daha yoğun yaşıyoruz. Televizyon ekranlarında ,canlı takip yapan sitelerde şu an tek gördüğümüz şey Rakamlar. Rakamlar bazılarımız da kalp atışlarını hızlandırdığı gibi bazılarımızda bugünlerde evde geçirdiğimiz bu süre içinde bulunduğunuz odanın sanki ayaklarınızın altından kayıp gittiği hissiyatını yaratmakta, dünyanın sonu gelecekmiş gibi bir düşünceye sevk etmekte. Kendinizi tükenmiş ve endişeli hissetmekten daha normal bir şey olamaz. Dünyamız ve bizden önce yaşamış milyonlarca ölümlü aynı korkuları ve buna benzer krizleri, salgınları yaşadı. Ancak tıp eski tıp değil.İnsanlar eskiden neden öldüğünü bile bilmezken şimdi virüsün mikroskobik resimlerini paylaşıp, konu hakkında mizah bile geliştirebiliyoruz. TARİH BOYUNCA SALGIN HASTALIKLAR Antoninus Vebası (Galen'in Vebası) Milattan sonra 165-180 yılları arasında Roma İmparatorluğu'nda ortaya çıkan salgın, günde iki bin kişinin ölmesine sebep olan, dünyanın ilk büyük salgınlarından biri. Doğu seferinden dönen askerler tarafından yayılan veba salgını, dönemin Roma İmparatoru Lucius Verus'un hayatını kaybetmesine ve İmparatorun yanı sıra Roma'nın toplam nüfusunun yüzde 30'unun hayatını kaybetmesine neden oldu. Jüstinyen Vebası Milattan sonra 541 yılında ortaya çıkan Jüstiyen Vebası, yaklaşık 25 milyon insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Bilim insanları salgının nedenini Asya kökenli olarak düşünürken, tarihçiler ise Mısır'dan geldiğini düşünüyor. Araştırmalar, Avrasya bozkırlarında keşfedilen 137 insanın iskeletinden alınan DNA analizlerine dayandırılıyor. Farelerin tüyleri arasında gizlenen, bir milimetreden daha küçük 'Zenopsylla' isimli uçucu bir böcek, midesinde 'Pasteurella pestie' bakterisi taşıyordu. Farelerin tüyleri arasında hızlıca üreyen böcek, insan vücudunun herhangi bir noktasına konup ısırarak bakteriyi hızlı bir şekilde yaydı. Isırılan insanlar birkaç gün içinde hızlı bir şekilde öldü. Kara Veba Salgını Veba salgınlarının en büyüklerinden biri 75 ila 100 milyon insanı öldürdüğü tahmin edilen Kara Veba Salgını oldu. 1347-1351 yılları arasında Avrupa’da büyük yıkıma yol açan veba salgını, Asya'nın güney batısında başlayarak 1340'lı yılların sonlarında Avrupa'ya ulaştı. Salgına Yersina pestis adlı bakterinin yol açtığı düşünüldü. Veba bu kez 1647-1652 yılları arasında İspanya’yı kasıp kavurdu. “Kara Ölüm", İspanya’da 76 bin ölümden sorumlu tutuldu. Viral kanamalı ateş salgını 4 ayrı RNA virüsünün yol açtığı “Kanamalı ateş” salgınları, 1545-1548 yılları arasında Meksika’da ortaya çıktı ve tahminen 5 ile 15 milyon insanı öldürdü. Kolera salgını 1817-1824’de Asya ve Avrupa’da ortaya çıkan kolera salgını,bir çok insanın ölümünden sorumludur. Kolera, 1817′de Japonya’da, 1826′da Moskova’da, 1831′de Berlin’de, Paris’te ve Londra’da salgınlar yaptı. Osmanlı İmparatorluğu’nda 1912-1913 Balkan Savaşı sırasında görülen kolera salgını ciddi kayıplara sebep oldu. Üçüncü Veba salgını 1855-1859 yılları arasında Çin'de başlayan ve sonrasında tüm dünyaya yayılan salgın, yalnızca Çin ve Hindistan'da 12 milyon insanın hayatını kaybetmesine sebep oldu. Jüstinyen Vebası ve Kara Veba'nın ardından gelen üçüncü veba olduğu için adına Üçüncü Veba denildi. Tifüs salgını Tifüs epidemisi 1848 yılında 20 bin kişinin ölümünden sorumlu tutuldu. İspanyol gribi İspanyol gribi ya da İspanyol nezlesine, 1918-1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt türü yol açtı. İspanyol Gribi, 18 ay içinde 50 ile 100 milyon arası insanın ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgınlardan biri oldu. Birinci Dünya Savaşı'nın son aylarında tüm dünyayı etkisi altına alan İspanyol gribinin, dört yıl süren savaşın bitmesinde rol oynadığı düşünülüyor. Asya Gribi 1957 yılında Çin'de başlayan Influenza-4 virüsünün ördeklerde mutasyona uğrayarak insanlara bulaşması sonucunda ortaya çıktı. 4 milyona yakın insanın canını alan virüs, bulunan bir aşı sayesinde durdu. Bir yıl içinde 40 milyon kişi bu aşıyı kendine yaptırdı HIV-AIDS salgını 2014 yılında dünyada yaklaşık 36.9 milyon insanın HIV pozitif olduğu belirtildi. 2010 yılında 1.8 milyon insan AIDS nedeniyle hayatını kaybetti, bu sayı 2005 yılında 2.2 milyondu. The Lancet'te yayınlanan bir raporda, 2015 Global Hastalık Yükü Çalışmasına göre HIV enfeksiyonunun 1997 yılında 3,3 milyon hastayla zirve noktasına eriştiği tahmin ediliyor. SARS salgını 2002-2003 yılları arasında Asya ve Kanada’da etkili olan Şiddetli akut solunum yolu sendromu (Severe acute respiratory syndrome, SARS), şiddetli akut solunum yolu sendromu corona virüsün (SARS-CoV) neden olduğu bir solunum yolu sendromu. Kasım 2002 ve Temmuz 2003 tarihleri arasında Hong Kong'da başlayan SARS salgını neredeyse pandemik hale geldi. Dünya çapında 8422 vaka ile 916 ölüm görüldü. Dünya Sağlık Örgütü, ölüm oranını %10,9 olarak açıkladı. Sars etkeni haftalar içinde Hong Kong'dan 37 ülkeye yayıldı. Domuz gribi Asya gribi, 1957- 1958 yıllarında 2 milyon, Rus gribi 1889-1890 arasında 1 milyon Hong Kong gribi 1968-1969 yılları arasında 1 milyon insanı öldürdü. Domuz gribi ise 2009 yılında 284 bin kişinin canına mal oldu. Ebola salgını 2013-2016 yılları arasında Batı Afrika’da patlak veren Ebola salgını 11.300’den fazla ölüme yol açtı. Batı Afrika Ebola salgını, Aralık 2013'te Gine'de başladı, Liberya, Sierra Leona gibi Batı Afrika ülkelerine yayılan ve Haziran 2016'da sona eren salgın sonucunda virüs 28 bin 616 kişiye bulaştı. Bu salgın, hastalığa yakalanan kişi ve ölümler açısından tarihteki en ölümcül ebola salgını olarak kayıtlara geçti. MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome Coronavirüs) MERS ise 2012 yılının Eylül ayında ilk kez Suudi Arabistan’da ortaya çıkan ve solunum yolu infeksiyonuna yol açan bir virüstü. MERS, dünya üzerinde 11 Haziran 2014 tarihi itibarıyla 699 hastada saptandı ve bu hastaların 209’u yaşamını kaybetti. 1- Bub Süreci yaşayan ne ilk sizsiniz, ne de son siz olacaksınız: Tüm bu salgınları şu anda bulunduğumuz durumu daha iyi anlamanız için özetledim. 2- Pozitif düşünmelisiniz: İnsanlar kriz anlarında çok çabuk korku ve panik havasına kapılırlar. Esas Pandemi bu korku ve paniğin yayılması sonrasında Umutsuzluğa dönüşmesiyle trajik bir anlam kazanır. Olumlu düşünmek, sizden öncekilerin buna benzer durumlarla nasıl başa çıktıklarını bilmek sizi daha güçlü kılar. 3- Savaş ya da Kaç Mekanizması: Yaşamı tehdit edebilecek, potansiyel bir tehlikeyle karşı karşıya kaldığımızda vücudumuzda savaş ya da kaç olarak adlandırılan savunma mekanizması devreye girer. Ortada gerçek bir tehlike olmamasına rağmen vücudumuzda yüksek miktarda adrenalin salgılandığında. Beynimiz de alarm moduna girer ve yaklaşan bu hayal ürünü tehlikeye karşı kendisini hazırlamak için, savaş ya da kaç sistemini devreye sokar. Bu vücudunuzun beyninize hayatınızın tehlikede olduğunu, korkmanız ve harekete geçmeniz gerektiğini anlatma biçimidir. Evet bir tehlike var, ama bunu bir savaşçı gibi göğüsleyip tedbirleri alıp kendimizi ve bağışıklığımızı güçlü tutmalıyız. 4- Ölüm korkusu ile başa çıkın: Ölüm korkusu belirli bir düzeye kadar bizi hayatta tutma amacını taşıyan ve özünde doğal bir korku olduğu için baş edilebilir bir olgudur. Ama herkesin bir gün eninde sonunda öleceğini kabullenmesi bile daha güçlü yaşamasına olanak sağlar. Tüm insanlar hayatları boyunca en az bir ya da iki kez ciddi bir krizi sürecinden geçmektedirler. Depremler, savaşlar, salgın hastalıklar, yakınlarını kaybetmeler. Dolayısıyla aslında ölüme yakın olup ve ölümün içinde bulunan bir çok hayata dokunmuşuzdur. Aslında hayat bize genelde çalıştığımız yerden sormakta ama biz bunu algılayamıyoruz. Unutulmaması gereken hayat aldığımız nefeslerin toplamı değil, hayat aslında nefeslerimizi kesen anların toplamıdır. 5- Korkuya yenik düşmeyin: Bugun bir virüsten, salgından hatta nükleer bombadan daha tehlikeli tek şey insan zihnidir. Korku salmak! En eski boyun eğdirme sanatı ve silahıdır. Çocukların kalbine korku salın ki çabuk büyüsünler! Ulusların kalbine korku sal ki kolay güdülsün! Düşmanlarına korku sal ki yerle yeksan olsunlar! Korku Toplumları, ülkeleri kontrol etmek için uygulanan görünmez bir saldırı silahıdır. Korku aşılayanlardan uzak durmadıkça korkmaya devam edersiniz. Korku ve endişe ile yaklaştığınız her durumda bağışıklığınız çökecektir. Sakin ve soğukkanlı olun ama tedbiri elden bırakmayın. Her gün kaç ülkede kaç kişi ölmüş, kaç kişi hastalığa yakalanmış? Bunların bir önemi ya da çözüme bir katkısı var mı sizin için? 6- Birbirinize, sevdiklerinize, dostlarınıza bağlı kalın: Herkesle bir aradayken yaptığınız kahve sohbetlerine benzemeyecektir. Ama ailenizi, sevdiklerinizi, dostlarınızı özellikle bu günlerde sürekli arayıp sorun. Aile bağları sizleri ve onları ayakta tutacaktır. Onları yalnız bırakmayın ,motive edin, güç verin ve ümit aşılayın. 7- Güvenilir medya kaynaklarını takip edin: Gandhi'nin harika bir sözü vardır; "Kimseye kirli ayaklarıyla beyninizde gezme fırsatı vermeyin" der. Medya ve iletişim kanallarında açıklık olmaması dezenformasyon ve bilgi kirliliği, daha fazla korkunun yolunu açar. Toplumsal dayanma gücünü ve psikolojisini bozacak provokatörler mutlaka böyle zamanlarda da görev başında olacaktır. Etrafta neler olup bittiğinden emin olamayan, her bilgiyi kuşku dolu karşılayan toplumları kasıtlı yaratıp bu kitleleri daha kolay manipüle etmek isteyen Medyatörler sürekli abartılı ve yalan haber pompalayabilirler. Bu tuzağa karşı uyanık olunmalıdır. Her habere, her gelen bildirime her videoya inanmamak sorgulamak ve teyit etmek şart hale gelmiştir. Bilginin gizli tutulduğu ya da düzgün iletişime açılmadığı ortamlarda, gerçeklerin yerini dedikodu alır. Ancak asparagas haberlerden uzak durun, yazılı ve görsel medyanın komplo teorisyenlerinin zihninizi esir almasına izin vermeyin. İşinize yaramayacak bilgileri paylaşmayın, üzerinde durmayın, önemsemeyin. Şu anda önemsemeniz gereken tek şey sizsiniz. 8- Mental gücünüzü hafife almayın: Ne düşünürseniz kendinize onu yaşatırsınız. Derin dondurucuda kapalı kalan adamın hikayesini bilir misiniz? Arkadaşları tarafından yanlışlıkla derin dondurucu deposunda kilitli bırakılan adamın hikayesi. Sabah depoda donmuş şekilde ölü bulunuyor. Oysa derin dondurucu bütün gece çalışmamış. Kapalıymış sistem. Ancak adam derin dondurucuda donarak öleceğinden o kadar eminmiş ki, sabah bulunduğunda donarak ölen bir insanın tüm semptomları görülmüş adamda. Zihin böyledir. O yüzden neye inanıyorsanız onu yaşarsınız. Zorlu bir dönemden geçiyoruz. Sonunda biz kazanacağız. Burası kesin. Hep kazandık çünkü. Burada tüm mesele kazanırken bu süreçte dik durabilmek, krizi minimum hasarla atlatmak. Ne de olsa kazanacağız diyerek tedbirsiz olmanızdan bahsetmiyorum. Yine tedbiri elden bırakmayacağız. Daha 10 yıl önce 200 bin kişiyi öldüren domuz gribini şimdi çocuklar ayda 2 defa geçiriyorlar. 9- Sakin olun: Bu durum aslında, pek çok insanın arayıp da bulamadığı bir fırsat. Evde kalmak, biraz dinlenmek, biraz nefes almak.Ve hepimiz içinde empati yapma vakti. Özürlü olup yatağa mahkum olanları, temiz hava bile alacak bir penceresi olmayan kader mahkumlarını belki de anlama vakti. Evsizleri, sığınacak yeri olmayanları, dayanacak kimsesiz olmayanaları, kimsesizleri, yaşlıları. Bu virüs maalesef zengin, fakir, ırk, millet, karakter, huy, tip, cinsiyet, mal, miras, holding seçmiyor. Şu andan itibaren yapılacak en doğru şey, bu süreç sonrasını planlamak. Evlerinizde kaldığınız bu süre zarfında aşağıdakileri mutlaka düşünün. 10- Öğrenin Her şey normale ne zaman dönecek ve döndüğünde ne olacak? Evden çıktıktan sonra ilk yapmak istediğiniz şey ne ya da evdeyken en çok neyi özlüyorsun? Neler öğretti sana bu kriz süreci? Bir daha neyi asla yapmam ya da kesinlikle yaparım diyorsun? Neleri öğrendin. Daha çok kıymet bilecek misin? Sevdiklerine daha çok zaman ayıracak mısın? Daha çok affedici, daha az kırıcı olmayı başarabilecek misin? Kevin Bitch’in kaleme aldığı romanından uyarlanan ‘’ Hitch’’filmini seyredenler bilir. "Her güne bir amacınız varmış gibi başlayın" der Will Smith. Dünyada kaç kişinin öldüğünden daha önemlisi işte budur. Bir amacınız olsun. Ve o amaç için yaşayın. Ölene kadar geriye kalan zamanınızda sizin ne yapmayı planladığınızdır. Amacınızın ne olduğu o yüzden de önemlidir. Yolda pek çok engele denk geleceksiniz. Çok defa düşeceksiniz. Çok defa kaybettiğinizi düşüneceksiniz. Ancak bir amacınız varsa Asla vazgeçmezsiniz. SAT kursunda bizlere öğretilen en temel öğretidir bu asla vazgeçmemek. 100 defa düşsek 101 defa ayağa kalkmak ve devam etmek. Yeter ki sen iste… Kaynak: Form Assist