Haka: Yeni Zelanda Maorilerinin direniş ve kimlik dansı

Sosyal medyada sıkça yer bulan Haka dansı, savaş çığlıkları, sert bakışlar ve dil çıkarma hareketleriyle dikkat çeken geleneksel bir Maori performansıdır. Ancak Haka, basit bir dansın ötesinde, topluluk ruhunu, birliği ve direnişi simgeleyen köklü bir ritüeldir. Maoriler tarafından düşmanı korkutmak, ölüleri anmak, liderleri onurlandırmak ve toplumsal dayanışmayı güçlendirmek için yüzyıllardır uygulanmaktadır.

Haka, ritmik metinlerin hareketlerle eşleştirildiği bir sözlü performans biçimidir. Nesilden nesile aktarılan bu metinler, kahramanlık öykülerini, deneyimleri, yasları veya meydan okumaları anlatır ve yüksek sesle, senkronize bir şekilde okunur veya bağırılır. Bu sesli anlatım, Haka'nın dinleyiciyi etkileyen ve topluluğun ruhunu harekete geçiren temel bileşenlerinden biridir. En bilinen Haka türü olan 'Ka Mate' (Öleceğim!), 19. yüzyıl başlarında Maori lideri Te Rauparaha tarafından düşmanlarından kurtuluşunun ardından yazılmıştır ve bugün Yeni Zelanda rugby takımı All Blacks tarafından maçlarda sergilenmektedir.

All Blacks'in Haka performansları, bu kültürel geleneğin dünya çapındaki bilinirliğini artırmıştır. Ancak bu görünürlük, Maori olmayan grupların Haka'yı bağlamından kopararak kullanmaları nedeniyle kültürel uygunluk eleştirilerine yol açmıştır. Avustralyalı bazı siyasetçilerin ve öğrencilerin yanlış telaffuzlarla yaptıkları performanslar Yeni Zelanda kamuoyunda tepkiyle karşılanırken, Yeni Zelanda Kültürel Miras Bakanlığı, Haka gibi geleneksel performansların ticari veya resmi amaçlarla kullanılmadan önce Maori toplumu ile istişare edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Geçtiğimiz yıl, Yeni Zelanda Meclisi'nde tartışmalı 'Antlaşma İlkeleri Yasası'nı protesto amacıyla Haka yapan üç Maori Partisi milletvekiline geçici görevden uzaklaştırma cezası verildi. Haka, Maorilerin kültürel mirasının bir parçası olarak direnişin ve varoluş mücadelesinin de sembolüdür.