Türk Dil Kurumu’na göre kavut “kavrulduktan sonra öğütülmüş tahıl ununa şeker katılarak yapılan bir tür un helvası” olarak tanımlanmaktadır. Bazı kaynaklarda dovurcuk, kagut, gavut, pohin veya kogut şeklinde de anılan kavut, özetle buğday ve tahıl kavurması şeklinde tarif edilebilir. Van başta olmak üzere Iğdır ve Doğu Karadeniz’de de sevilerek tüketilmektedir.
Van kavutunun bir Urartu mirası olduğu da söylenmektedir. İpek Yolu üzerinde bulunan Van, tarih boyunca ticari hayatın hep canlı olduğu bir merkez olmuştur. Van ve civarında yaşanan savaşlarda askerlerin beslenmesi amacıyla yapıldığı ve bu şekilde günümüze kadar mevcudiyetini sürdürdüğü şeklinde rivayetler bulunmaktadır.
Van'da yaklaşık 40 yıl süren kazı çalışmalarında kavutun 3000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Bu coğrafyaya da yolu düşen Evliya Çelebi, burada gittiği her evde kendisine kavut ikram edilmek istenildiğini ünlü Seyahatname’sine yazmıştır. Ayrıca kavutun, darı, süt ve tereyağı ile hazırlandığına, her konuğa ikram edildiğine de işaret etmiştir.
Van Usulü Kavut
Yüksek besin değerine sahip olan kavut “erken kalkanların gıdası” olarak da anılır. Yapıldığı coğrafyalarda kahvaltı ve sahur sofralarında mutlaka yer aldığı bilinmektedir. Van usulü 4 kişilik kavut tarifi şu şekildedir:
• 70-80 gram tereyağı sıvı hale gelene kadar eritilerek hafif ateşte kızdırılır.
• Üzerine 100 gram buğday (kavurga) unu serpilir.
• Bulamaç kıvamına gelene dek 15 dakika boyunca pişirilir.
• Arzuya göre reçel, bal ya da toz şeker ile tatlandırılır.
• Dilendiği takdirde ceviz ile süsleme yapılabilir.
Iğdır Usulü Kavut
Van'da olduğu gibi Iğdır civarında da sevilerek tüketilen kavut için kullanılan malzemeler buğday, mısır ve susam şeklindedir. Yapılışına gelince;
• Buğday, mısır ve susam kavrulduktan sonra öğütülerek un haline getirilir.
• Öte yandan şekerli su karışımı hazırlanarak unun içine katılır ve yoğrulmaya başlanır.
• Suyunu iyice çekene dek toplar haline getirilir.
Karadeniz Usulü Kavut
Karadeniz usulü kavut için öncelikle arpa unundan lapa elde edilir. Ortasına kuyu yapılır ve içi tereyağlı şerbetle doldurulur. Kaşığa biraz şerbet, biraz da lapa konularak tüketilir.
