Rivayet odur ki, ölümsüzlük sırrına ermiş, biri karada, biri denizde darda kalanlara yardıma koşup bir yıl boyunca dünyayı gezen iki arkadaş Hızır ve İlyâs yılda bir gün buluşur, hasret giderirmiş. “Yunus Emre bu dünyada iki kişi kalır derler Meğer Hızır İlyas ola âb-ı hayat içmiş gibi” Bu buluşmanın yeryüzüne bereket, bolluk getirdiğine, bugünde duaların kabul olduğuna inananlar, yüzyıllardır Anadolu’dan Balkanlara, Kırım’dan Ortadoğu’ya dünyanın farklı yerlerinde Hıdrellez’i farklı geleneklerle kutluyor. Hızır ve İlyâs’a atfedilen 6 Mayıs, zengin efsanelere sahip, kendine ait inançları var. Kimi kaynaklarda gün farklı gösterilse de çoğunluk 6 Mayıs’ta ortaklaşıyor. Bugünün hatırasına yapılan bir çok adet var. Dede Korkut’tan itibaren Ebû Müslim, Battal Gazi, Dânişmend Gazi, Sarı Saltuk, Köroğlu gibi kahramanların hayatı etrafında şekillenen efsanelerde Hıdrellez’in izlerini sürmek mümkün. Osmanlı döneminde yaz mevsiminin başlangıcı 6 Mayıs sayıldığı gibi, 8 Kasım’a kadar süren 186 güne “Hızır Günleri” (rûz-i Hızır) denirdi. Kalan 179 gün de “Kasım Günleri” (rûz-i Kasım) diye anılırdı. Hızır Günlerinin gelişi de adetler değişse de şenliklerle kutlanırdı. Baharın başlaması, ekinlerin canlanması, tabiatın yeniden dirilmesi anlamına gelen baharın ve yazın gelişi, ilk çağlarda dünyanın her tarafındaki insanların hayatında önemli bir olaydı. Dünya tarihi boyunca aynı zaman dilimine gelen günlerde benzer kutlamalar yapılması bu sevinci göstermenin yollarından oldu. Eski Orta Asya’daki Türk boylarında da benzer adetlere rastlandığı biliniyor. +– Yüzlerce yıldır hikayeleri coğrafya coğrafya gezen iki ismin, Hızır ile İlyas’ın kavuştukları gün anlamına gelen Hıdrellez, 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gecede dünyanın farklı noktalarında kutlanıyor. Zamanla ve mekanla adetleri değişse de baharın en güzel günlerine ulaştığı, yazın kendini gösterdiği, toprağın canlandığı, ekinlerin bereketlendiği, umutların yeşerdiği gün hıdrellez, tarihi ve alışkanlıklarıyla bir klasik. Rivayet odur ki, ölümsüzlük sırrına ermiş, biri karada, biri denizde darda kalanlara yardıma koşup bir yıl boyunca dünyayı gezen iki arkadaş Hızır ve İlyâs yılda bir gün buluşur, hasret giderirmiş. “Yunus Emre bu dünyada iki kişi kalır derler Meğer Hızır İlyas ola âb-ı hayat içmiş gibi” Bu buluşmanın yeryüzüne bereket, bolluk getirdiğine, bugünde duaların kabul olduğuna inananlar, yüzyıllardır Anadolu’dan Balkanlara, Kırım’dan Ortadoğu’ya dünyanın farklı yerlerinde Hıdrellez’i farklı geleneklerle kutluyor. Hızır ve İlyâs’a atfedilen 6 Mayıs, zengin efsanelere sahip, kendine ait inançları var. Kimi kaynaklarda gün farklı gösterilse de çoğunluk 6 Mayıs’ta ortaklaşıyor. Bugünün hatırasına yapılan bir çok adet var. Dede Korkut’tan itibaren Ebû Müslim, Battal Gazi, Dânişmend Gazi, Sarı Saltuk, Köroğlu gibi kahramanların hayatı etrafında şekillenen efsanelerde Hıdrellez’in izlerini sürmek mümkün. Osmanlı döneminde yaz mevsiminin başlangıcı 6 Mayıs sayıldığı gibi, 8 Kasım’a kadar süren 186 güne “Hızır Günleri” (rûz-i Hızır) denirdi. Kalan 179 gün de “Kasım Günleri” (rûz-i Kasım) diye anılırdı. Hızır Günlerinin gelişi de adetler değişse de şenliklerle kutlanırdı. Baharın başlaması, ekinlerin canlanması, tabiatın yeniden dirilmesi anlamına gelen baharın ve yazın gelişi, ilk çağlarda dünyanın her tarafındaki insanların hayatında önemli bir olaydı. Dünya tarihi boyunca aynı zaman dilimine gelen günlerde benzer kutlamalar yapılması bu sevinci göstermenin yollarından oldu. Eski Orta Asya’daki Türk boylarında da benzer adetlere rastlandığı biliniyor. Ederlezi… Ederlezi… Goran Brogovic’in filmiyle hayatımıza giren Ederlezi aslında Hıdrellez’in dünyaya nasıl yayıldığının da göstergesi. Türkiye’de “hıdırellez”, Kırım ve Dobruca’da “hıdırlez”, Makedonya’da “edirlez” (ederlez), Kosova bölgesinde “hıdırles” (hedirles, hadırles) gibi değişik biçimlerde söylenen hıdrellez, merasimleriyle de farklılaşıyor. Bütün hepsinin ortak noktasıysa, bolluk ve bereketi simgeleyen su ve yeşilliğe yer vermesi. 6 Mayıs’a gelmeden hazırlıklar başlar, 5 Mayıs günü temizlik yapılır, yiyecek ve içecek hazırlanır, 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece beklenir. Hıdrellez’de şifa, sağlık, bolluk, bereket, mal, mülk, baht talepleri öne çıkar. Çiçekler toplanır, suyu kaynatılır. Hızır’ın hıdrellez gecesi yeryüzünü dolaştığı ve bereket getirdiği inancından yiyecek ve içeceklerin ağzı açık bırakılır, dilekler gül ağacı diplerine konur. Mesire yerlerinde buluşup eğlenmek de hıdrellez adetlerindendir. Buluşulan yere de “Hıdırlık” adı verilir. Hıdrellezde neler yapılır? Hıdrellez 5 Mayıs akşamı başlayıp, 6 Mayıs ikindi vaktine kadar süren zamanı kapsar. Dilekler bu sürede dilenir. Hıdrellez gecesi Hızır’ın uğradığı yerlere ve dokunduğu şeylere feyiz ve bereket vereceği inancıyla çeşitli uygulamalar yapılır. Yiyecek kaplarının, ambarların ve para keselerinin ağızları açık bırakılır. Ev, bağ-bahçe, araba isteyen kimseler, Hıdrellez gecesi gül ağacının altına istediklerinin küçük bir modelini yaparlarsa Hızır’ın kendilerine yardım edeceğine inanırlar. Aynı zamanda dileklerini kırmızı kurdeleye bağlayıp gül ağacına asarlar. Bir yıl boyunca dileklerinin yerine gelmesini beklerler. Bazı kimseler de ateş yakıp, dilek dilerler. Ondan sonra yaktıkları ateşin üstünden atlarlar. Başka hıdrellez adetlerini şöyle sıralayabiliriz: -5 Mayıs günü kırlardan 41 çeşit ot ve küçük temiz taşlar toplanır. Toplanan otlar bir suya konur ve o suyla Hıdrellez sabahı yüz yıkanır. -Hıdrellez sabahı kahvaltıda yumurta kaynatılır. Bu yumurtalar çocuklara yedirilir. Hıdrellez yumurtasının güç vereceği düşünülür. -Kuru baklagiller bir torba içinde bahçedeki ağaçlara asılır. -Hıdrellez Günü çevredeki açlar doyurulur, yemekler paylaşılır. Paylaşmanın sonraki dönemlerde bolluk ve bereket getireceğine inanılır. -5 Mayıs gecesi Hıdrellez ateşi yakılır ve üzerinden atlanır. Ateşin üzerinden atlanırken dilenen dileğin o yıl gerçek olacağına inanılır. -Hıdrellez gecesi (5 Mayıs gecesi) evin kapısına söğüt dalı asılır.