Ülkemiz COVID pandemisi öncesinde Avrupa ülkeleri içinde hastalardan EMAR istenme oranı açısından 1’inci tomografi de ise 2’nci sıradaydı.

Ülkemiz COVID pandemisi öncesinde Avrupa ülkeleri içinde hastalardan EMAR istenme oranı açısından 1’inci tomografi de ise 2’nci sıradaydı. Pandemi döneminde neredeyse akciğer tomografisi çektirmeyen kimse kalmadı. Bazı hastalar bu dönemde yılda 5-6 tomografi çektirdi. Şimdilerde Tomografi çekiminde de açık ara birinci olduğumuzu düşünüyorum.

Onca risklerine rağmen doktorlar ve hastalar el ele vermiş ha bire tomografi çektiriyoruz. Hastalar istiyor, doktorlar da belki bir şey atlamamak için belki hastaların baskısıyla kolay yolu seçiyor.

Özellikle COVID sürecinde çekilen tomografiler erken tanı ve takipte standart akciğer grafisiyle elde edemeyeceğimiz değerli bilgiler verdiği için yaşanan panik nedeniyle mantıklı kabul edilebilir. Şu anda çoğu vaka için COVID mevsimsel gripten daha tehlikeli bir hastalık değil. Bu nedenle tarama amaçlı tomografi çektirmek son derece gereksizdir.

Radyasyonun bildiğimiz anlamda belki de ilk kurbanı onunla yoğun çalışmalar yapan madam Curiedir. Uranyum ile yaptığı çalışmalarla iki farklı alanda Nobel kazanmış olsa da o zamanlar zararlarını bilmediği radyasyonu deneylerinde bolca kullanmanın bedelini kan kanserine yakalanarak hayatıyla ödemiştir. Çalışmalarında not aldığı defter bile o kadar çok radyasyon saçmaktadır ki neredeyse 100 yıl sonra bile dışarı radyasyon geçirmeyen özel bir kasada saklanmaktadır.

Tomografi basitçe bir daire etrafına dizilmiş hastanın vücudu etrafında dönerek ışın veren tüpleri olan ve sonuçları bir bilgisayar programıyla görsel resimler haline sokan dahiyane bir makinedir. İcat eden Sir Godfrey Newbold Hounsfield ve Allan McLeod Cormack Nobel tıp ödülü kazanmıştır. Adeta insanı sanal olarak keserek içine bakmak gibi bir şey. İlk zamanlar beyin ile ilgili hastalıklarda ön plana çıkan bu tetkik kanser, kanama, apse gibi organların içinde yer alan kitlelerin tespitinde, travmalarda vazgeçilmez bir tetkiktir.

Görüntüleme teknikleri içerisinde en yüksek radyasyonu tomografi sırasında alırız. Özellikle eski nesil makinalarda Ortalama bir tomografi normal bir düz filmin neredeyse 250 katı radyasyon veriyor. Bu oran yeni makinalarda daha düşük olmasına rağmen ülkemizde birçok merkezde eski tip makinaların kullanımda olduğunu unutmamak gerek

Çocuk yaşta çekilen batın tomografisinin 2 binde bir ihtimalle kansere yol açtığı düşünülüyor.

Batı toplumlarında bir erkeğin kanser olma riski %25 olduğu 10 mSv dozunda BT incelemesi yapılan kişide bu riskin %25.05'a  yükseldiği düşünülür. Gerçekten gerekli bir tetkik için göz ardı edilebilir bir risk olmasına rağmen sıfır risk söz konusu değil.

Bu bilgilerin çoğunu atom bombası felaketi yaşamış Japonlar sayesinde ediniyoruz. Eski teknoloji bir makina ile sadece bir adet tüm vücut  tomografi taraması Japonya'da atılan atom bombasının 2.5 km uzağında yaşayan insanların aldığı dozu veriyor.  

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu verilerine göre, bir yılda İstanbul’da 0.66 mSv, Ankara’da 0,9 mSv dozda radyasyona maruz kalınıyor. Tek bir tomografi çekimiyle yıllar içinde aldığımız doğal radyasyonu bir kerede alabiliyoruz. Dünyada çok yüksek çevresel radyasyon alınan bazı bölgeler olmasına rağmen (Örneğin İran Ramsar şehri yıllık ortalama 148 mSv) artmış kanser riski gösterilememiş. Bu kanser riskini arttırmadığı anlamına gelmez.

Normalde kullanılan çekim protokollerinde bir akciğer tomografisinde alınan radyasyon dozu ortalama 4 veya 5 mSv  iken düşük doz bilgisayarlı tomografi uygulamasında bu değer ortalama 1-1,5 mSv arasında değişmektedir.

Amerika’da gereksiz yoğun tomografi çekimlerine bağlı olarak önümüzdeki yıllarda tüm kanserler vakalarının %2’sinin tomografiye bağlı ortaya çıkacağı düşünülüyor. Çok rahatsız edici değil mi? Kanser aslında hayatımızın bir parçası. Her 8 kadından birinin ve ömür boyunca dört kişiden birinin kansere yakalandığı, yoğun sigara kullanımının çift rakamlı kanser riskine yol açtığı gerçeğini göz önünde bulundurursak tıbbi gereklilik durumlarında hiçbir tetkikin yerini alamayacağı kadar mükemmel ve önemli bilgiler veren bir görüntüleme yöntemi olan tomografinin önemi daha iyi anlaşılabilir ve riskleri göz ardı edilebilir.

Fakat check-up ve gereksiz tarama için kullanılamayacak kadar tehlikeli bir yöntemdir aynı zamanda tomografi. Bu nedenle bazı ülkelerde sağlıklı kişilere tarama amaçlı tüm vücut BT incelemesi yapılması yasaklanmıştır.

Siz hala sigara içip sağlıksız besleniyor ve egzersiz yapmadan tembel tembel oturuyorsanız bu yazıyı fazla dikkate almayın.