Cuma günü Beyaz Sarayda imzalanan anlaşmayla TÜRK DÜNYASI büyük bir sorununu çözdü. Bir taşla birden çok kuş vurduk. Anlaşmanın en büyük mağlubu Rusya. Ukrayna savaşından beri sürekli kan kaybeden Rusya’nın Libya, Sudan ve Suriye’den sonra Güney Kafkasya’nın ve Türkleri bütünleştirecek yolun kontrolünü kaybetmeyi içine sindirmesi ve kabullenmesi mümkün değil. Aliyev ve Peşinyan’ın koruma tedbirleri artırılmalı. Özellikle Ermenistan’da darbe ihtimaline karşı alarma geçilmeli.

Zengezur koridoru açıldığında Nahcivan, Azerbaycan’a başka ülke toprağından geçmeden direk ulaşabilecek. Böylece ister istemez öksüz kalan, Azerbaycan’daki kalkınmadan yeterince nemalanamayan Nahcivan yokluktan ve yoksulluktan kurtulacak. Azerbaycan’a İran veya Gürcistan üzerinden erişebilen Türkiye, Nahcivan-Zengezur üzerinden direk ulaşabilecek.

Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan’ın Hazar denizinde çok sayıda limanı olduğundan Türk devletleri başka devletin toprağına basmadan birbirlerine ulaşabilecekler. Zengezur Koridorunun istenen sonucu vermesi için yapılması gerekenler var. Aksi halde koridorun faydası çok sınırlı olur.

Hazar üzerinde modern ve yüksek kapasiteli limanlar ve bu limanları Güney ve Doğu Türkistan dahil Türkistan’ın her tarafına ulaştıran demir ve kara yolları var. Fakat tırları ve otomobilleri Hazarda karşıdan karşıya taşıyacak ve direk mal nakliyesi yapacak gemiler hem eski hem de sayı olarak çok çok yetersiz. Hazar’ın özellikle kuzey kesiminin kışın donma problemi olduğundan buz kırma gemileri alınmalı.

Koridorun Türkiye, Nahcivan ve Azerbaycan kısımları tamamlanmış gibi. Buna mukabil Ermenistan kısmına başlanmadı. Koridorun Ermenistan kısmı tamamlanırken gemiler tedarik edilmeli ki amaca ulaşa bilinsin. Aksi halde koridor sadece Nahcivan ve Türkiye’yi Azerbaycan’a bağlar. Türk dünyasını birleştirmez. Tırlarımız Türkistan’a Gürcistan-Rusya ve İran güzergahlarından gitmeye devam eder.

Zangezur koridorunun taçlanması, Hazar’ın iki yakasının köprü ile birbirine bağlanmasıyla olacak. Aynı İstanbul ve Çanakkale boğaz köprülerinin yaptığı gibi. AB’nin hazırlattığı Hazar Köprüsü projesi var. Fakat bu proje petrol ve gaz nakil hatları da içeriyor. Proje ekonomik olsun diye böyle yapmışlar ama bu çok riskli. Dünyada bir örneği daha yok. Bu nedenle nakil hatları Hazarın altından geçmeli. Bu hatlar dışında çok detaylı hazırlanmış olan Hazar köprüsü projesi aynen gerçekleştirilmeli.

Zangezur Koridoruna farklı nedenlerle karşı olan iki devlet var: Rusya ve İran. Fakat uluslararası konjonktür nedeniyle koridora açıktan muhalefet etmeleri mümkün değil. Tahran projeye ortaya atıldığı günden beri karşı. Türk dünyasının bugün olduğu gibi İran üzerinden birbirine bağlanmasını yani İran’a muhtaç olmamızı istiyorlar. Nitekim projeye ortaya atıldığında İran Nahcivan’ı Azerbaycan’a bağlayan Aras yolunu modernize etti, genişletti. Yol üzerindeki kontrolleri minimuma düşürdü.

Rusya başlangıçtan yakın zamana kadar koridorun en güçlü destekçisiydi. Zira koridor Rus askerlerinin kontrolünde olacaktı. Yani Kafkasya'daki Rus varlığı güçlenecekti. Gelişmeler koridorun önemini daha da arttırdı. Zira Azerbaycan tamamını alınca ve Ermeniler göç edince Karabağ’da Rus askerine ihtiyaç kalmadı. Karabağ’da Ermeni kalmayınca Rus askerlerinin kontrolünde olacak ve Karabağ’ı Ermenistan’a bağlayacak olan Laçin koridoru iptal edildi. Bunların üstüne Azerbaycan’ın karşısında Rusya tarafından yalnız bırakıldığını düşünen Ermenistan Rus askeri üssünü kapatma kararı aldı. Yani Rusya’nın Kafkasya’da asker tutabileceği tek yer Zengezur koridoruydu.

Öyle ki Moskova yıllar önce ortaya attığı ama savaş nedeniyle tamamlayamadığı Rusya’yı Azerbaycan ve İran üzerinden Basra körfezindeki limanlara bağlayacak kuzey-güney koridoru projesini Zengezur Koridoruyla kesiştirdi. Bu proje gerçekleşse sadece Türk dünyası değil Rusya, Türkiye, Türk dünyası, Azerbaycan ve İran bütünleşecekti. (Bu proje hala uygulanabilir)

Fakat Karabağ’da Rus askeri istemeyen Azerbaycan ve Rus askeri üslerini kapatma kararı alan Ermenistan pek tabii olarak Zengezur’da da Rus askeri istemediler. Rusya’nın ricaları, baskıları ve tehditleri para etmedi. Darbe teşebbüsleri ve suikast girişimleri başarılı olmadı.

Koridorun Rusya’nın kontrolünde olmamasında anlaşan Erivan ve Bakü kimin kontrolünde olacağı konusunda anlaşamadılar. Erivan ‘’Yolu yapalım. Gelin geçin. Kontrol yapmayız’’ cümleleriyle özetlenebilecek bir formül geliştirdi. Bakü bu formüle ‘’Erivan’dan iktidar değişirse ne olacak? Güvencemiz ne?’’ argümanı ile karşı çıktı.

Görüşmeler tıkanmışken ortaya Amerika formülü atıldı. İddialara göre Amerika formülünü Aliyev’e Erdoğan önerdi. Peşinyan’da formüle sıcak bakınca konu Amerika’ya aktarıldı. Trump ‘’Zengezur Koridorunu bir Amerikan şirketinin kontrol etmesi’’ projesine, barış anlaşmasının Beyaz Sarayda imzalanması ve koridorun kendi ismini taşıması boyutlarını ekledi. Böylece koridorun Ermenistan’daki siyasi gelişmelerden etkilenme ihtimali de ortadan kalktı.

Koridorun yapılmasını içeren anlaşma ile bir devir kapandı. İki yüz yıl önce Kafkasya’ya gelen ve 150 yıldır Kafkasya’yı yöneten Rusya asker tutabileceği son toprak parçasını da kaybederek Güney Kafkasya’dan çekilmek zorunda kaldı. Buna paralel olarak güvenlik şirketi adı altında Amerika Kafkasya’ya adım attı.

Rusya, Ukrayna savaşı nedeniyle kısmen dışlanmış durumda. Putin, Trump ile ilişkilerini muhafaza ederek savaşı olabildiğince fazla kazanımla sonuçlandırmak istiyor. İran tekrar saldırıya uğramak, bir kere daha rezil olmak istemiyor. Bu nedenle yapılanları sineye çekti ve nükleer görüşmeler için masaya oturdu. Yani her iki devletinde ABD ile ters düşme lüksleri yok. Sessiz kalacaklar, açıktan ve sert tepki vermeyecekler.

Koridoru ABD şirketine devretme fikri her kiminse çok doğru bir hamle. Bu görevi üstlenecek bir başka ülkede iki devletin anlaşması zordu. Üzerinde anlaşılsa bile her devlet, Rusya açısında bu kadar kritik olan bir görevi üstlenemezdi. Artık Kafkasya’da Amerika olacak ve bu durum Rusya’yı sınırlayacak. Amerika, bu şekilde yani sınırlı askeri güçle girdiği yerlerde Türkiye’nin hareket alanını daraltmıyor ya da daraltamıyor. Bosna, Kosova ve Makedonya örnekleri önümüzde. Amerikan askeri girdikten sonra Türkiye güçlendi Rusya tükendi.

Anlaşmayla birlikte ABD Azerbaycan’a 33 yıldır uyguladığı yaptırımları kaldırdı. Amerika’yı Avrupa ülkeleri izleyecektir. Bu gelişme Azerbaycan’ın kalkınmasını hızlandıracak. Bunlar kadar önemli bir başka sonuç, Türk dünyasının göbeğinde yer alan Ermenistan’ın, Türk dünyasına entegrasyonu olacak. Emperyalistlerin çıban başı olarak kullandığı ve kullanacağı bir millet zamanla Türk denizinde eriyecek.