Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, 20 Haziran Cuma günü ülkemize bir ziyaret gerçekleştirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Paşinyan’ın Dolmabahçe görüşmesi, Kafkasya ve mevcut bölgesel koşullar dikkate alındığında önemli. Sonrası gelişmeler adına bu ziyaret tarihi de olabilir. Bu önemin france24.com haber sitesi farkındaki Erivan’dan gerçekleşen kritik ziyareti Paşinyan, Türkiye’de “tarihi” bir ziyarette başlığıyla haber yapmış. Bilindiği üzere Fransız dış politikasında diaspora ve Ermenistan, Kafkasya politikalarında hususi önemdedir. Dolayısıyla Fransız basınının ve hatta küresel medyanın İran-İsrail 12 Gün Savaşı’nın ardından konuya dikkat vermesi şaşırtıcı sayılmaz.

Biz Türkler, Cenap Haydar Aliyev’in Başkumandanlığında 44 günlük Karabağ Savaşı ile 2020’de ve Eylül 2023’te kesin, keskin bir zafer elde ettik. Adını tek tek saymakla bahtiyar olduğum Cebrayıl, Füzuli, Zengilan; Ağdam, Kubadlı ve Şuşa azat oldu. Bu azatlıkla beraber Kafkasya’dan Azerbaycan ve Turan’a, o çok beklediğimiz coğrafi hattın tamamlanması, yani Zengezur Koridoru, başlıca stratejik önceliklerimiz arasına çattı, dayandı. Biliyorsunuz, Zengezur Koridoru, Nahçıvan ile Azerbaycan’ın ulaşım hattı üzerinden birleşmesi demektir ve bu temasın sağlanması, Türkiye adına hayatî çıkar ifade ediyor. Gelin, Zengezur Koridoru’nun hayata geçmesiyle muhtemel coğrafi, lojistik ve ekonomik kazanımlarını irdeleyelim.

Zengezur; hayata geçmiş bir koridor olduğunda haritayı şöyle tanımlayabiliriz: Kars-Iğdır demiryolu üzerinden Dilucu Sınır Kapısı ile Nahçıvan’a uzanan, karayolu ile desteklenmiş ilk bölge. Ardından Ordubad üzeri Ermenistan sınırlarını geçen ve Mincivan’a, yani Zengilan’a kuşbakışı 60 km’lik bir mesafe ile kara yolu-demiryolu geçiş hattının tamamlanmış olduğu ikinci bölge. Bu bağlantıya Erivan’dan gelecek ulaşım isalesi de eklendiğinde (takribi 400 km’lik) kuzey-güney, doğu-batı transit geçiş hattı, ağ gibi tamamlanarak Kafkasya’nın en stratejik geçiş kuşağı olacaktır. Türkiye ve Azerbaycan dış ticaret hacminin en aşağı 1 milyar dolarlık kısmının bu koridordan işlemesi ve Ermenistan sınırılarının iki taraflı açılması ile Ermenistan ekenomisine olası katkılar da tartışılmaz.

Nikol Paşinyan, Karabağ Savaşı’na dek farklı niyette olsa da belki güç dengelerinin mücbir sebeplerine bağlıydı; ama o, bölgesel şartların ve gerçeklerin farkında bir isim. Bir değişle diasporanın ardına takılmak istemiyor; çünkü yurt içi hasılası 5.4 milyar dolarlık zayıf ve 3 milyon nüfuslu Ermenistan’a bir faydalarının olmadığını biliyor. Haddizatında Karabağ’dan kurtularak eli, tam olmamakla bir nebze rahatlamıştır desem, aykırı saymam. 2025 yılı GSYİH oranı 1,455 trilyon $’a ulaşmış bir Türkiye ile 80 milyar $’lık Azerbaycan ekonomisi, Ermenistan liderinin hesaba kattığı askerî ve beşerî dengenin yanında daha cezbedici, fayda sağlayıcı bir motivasyon. Bu motivasyon ne Gürcistan ne şimdiki İran ile güdülenebilir. Evet, Paşinyan bunları görüyor ve hazır Rusya sesini kısıp, İran, İsrail’den üstü üste tokat yerken mesafe almak istiyor. Bu mesafeyi almak için Paşinyan’ın Türkiye’den destek istediğini şüphesiz ifade edebilirim. Carnegie Europe’un kıdemli araştırmacısı Thomas de Waal’ın Agence France-Presse’e (AFP) dediği gibi Paşinyan, Ermenistan'ı izolasyondan kurtarmak konusunda çok istekli ve bunu yapmanın en iyi yolu Azerbaycan ile bir barış anlaşması ve Türkiye ile bir normalleşme anlaşmasıdır. Bu istek, Rusya ve İran’a rağmen; hatta içerideki Taşnakçı muhalefete rağmen oluştu.

Türkiye, Paşinyan’ın elini güçlendirmek durumundadır; hatta bana sorarsanız bir mecburiyet. Yıllar önce (13 Mart 1993) rahmetli Ebulfez Elçibey’in isteğiyle Alparslan Türkeş, Ermenistan Başkanı Levon Ter Petrosyan ile Paris’te bir araya gelmişti. Sürecin o yıllarda müspet ilerlemesini sabote eden Taşnakçılar, bugün de Paşinyan’ın en büyük belası. Burada Ermeni Apostolik Kilisesi’de başrol oynuyor ve Paşinyan, ülkesinde diken üstünde. O sebep Ankara, Erivan ile kararlaştırılan güven artırıcı önlemlerin bir kısmını uygulama yönünde Baku ile daha agresif bir tutuma yönelmelidir. Örneğin sınır kapılarının açılması ve uçak seferlerinin artırılması gibi… Gerçek Ermenistan ile efsanevi Ermenistan hayalini tarihin derinliklerine bırakan Paşinyan’ın elini rahatlatacak kozları Ankara-Baku hattı sağlarsa Ermenistan Başbakanı daha özgüvenli ve cesur adımlar atacaktır. Belirli seviyede ticari serbestlik ve gümrük işlemlerinin entegre edildiği ileri safhada, işte Zengezur Koridoru bir niyetten öte, ciddi bir bölgesel proje halini alır ki Kafkas meselesi bitmiş olur. Rusya ve İran bu haldeyken fazla zaman kaybetmeden Paşinyan’ı ayakta tutacak olan bizleriz.

Önümüzdeki hedef, Türk birliğini sağlayıcı, stratejik bir hedeftir. Kafkasya’da tek güç Türkiye-Azerbaycan birliğini böylece zirveye yükselten bir hedeftir. Bu küçük ülke, Ermenistan, konu dairemizde işte bu kadar önemli bir coğrafya üzerindedir. Abes bulunmaz, Türkiye bu noktada stratejik iş birliğine hazır Ermenistan’ın da garantörüdür. Zengezur ile İran’ın lojistik ulaşım ağındaki gücü bir anda ortadan kalkar ki Ermenistan’ın garantör araması tabii olur.

Özetle İran’ın uzun süreli, istikrarsızlık ihraç etme politikaları, Rusya faktörü, şu savaş ortamında onları zayıf hâle getirmişken vites artıralım. Güney Kafkasya ulaşım yollarının artan stratejik önemi göz önüne alındığında Ermenistan’ın bizimle bağ kurması, kârlıdır. Bu koşullar, yani normalleşme Ermenistan’a muazzam ekonomik faydalar getirirken biz de Turan’a doğru, kapıları ardına dek açmış olacağız. Tabii her şeyden önce, elbette can Azerbaycan diyerek...