Türkiye’de Hava Yolu Taşımacılığında Tekelleşme Operasyonu

Türkiye’de hava yolu taşımacılığı, uzun süredir kamuoyunun gözünden kaçan sistematik bir operasyonla iki büyük markaya teslim edilmiştir: Türk Hava Yolları (THY) ve Pegasus. Sektördeki küçük ve orta ölçekli firmalar ya doğrudan iflasa sürüklenmiş ya da dolaylı baskılarla rekabet dışı bırakılmıştır. Bu durum sadece bir piyasa daralması değil, açık bir tekelleşme sürecidir.

Ulaştırma ve havacılık politikaları, kamu yararı ilkesinden uzaklaşmış, kartel benzeri bir piyasa yapısı oluşmuştur. Türkiye’de bugün uçak bileti fiyatları, birçok orta gelirli vatandaş için erişilemez seviyelere çıkmıştır. Üstelik bu fahiş fiyatlar, yalnızca dış hatlarda değil, iç hatlarda da geçerlidir. İstanbul-Ankara gibi kısa mesafelerde bile bilet fiyatları, Avrupa’daki uzun mesafe uçuşlardan pahalı hale gelmiştir.

Avrupa Birliği ülkelerinde serbest piyasa ve rekabet düzenlemeleri çerçevesinde faaliyet gösteren hava yolları, son model uçaklarla, yüksek hizmet kalitesiyle ve oldukça düşük maliyetlerle uçuş yapabiliyor. Aynı şekilde Türk dünyasında, Kazakistan’dan Özbekistan’a kadar birçok ülkede iç hatlarda uçak bileti fiyatları asgari ücretlinin dahi ulaşabileceği seviyededir.Karşılaştırmalı Havacılık Gerçekleri: Türkiye Neden Geriye Gidiyor?

Bilet Fiyatları (Kıyaslama – 2025 yaz sezonu verileri)

• Londra – Berlin (1,000 km):

• Ryanair ile tek yön bilet fiyatı: 29 € (yaklaşık 1.050 TL)

• İstanbul – Diyarbakır (1,050 km):

• Pegasus ile tek yön bilet fiyatı: 3.200 TL’ye kadar çıkabilmektedir.

• Ankara – Antalya (480 km):

• THY ile ekonomi sınıfı bilet: 2.100 – 2.500 TL arası

Avrupa’da Düşük Maliyetli Havayolu Politikaları:

• Avrupa Birliği ülkelerinde havacılık sektöründe “low-cost” politikalar benimsenmiş ve bu firmalar için vergisel teşvikler, bölgesel havalimanı destekleri sunulmuştur.

• Örneğin İrlanda hükümeti, Ryanair’e 2000’li yıllarda her iniş-kalkışta teşvik ödemesi yaparak pazara girişini kolaylaştırmıştır.

• Wizz Air, Doğu Avrupa ülkelerindeki bölgesel kalkınma stratejileri kapsamında desteklenmiştir.

• EasyJet, Avrupa’daki iç hat pazarını serbestleştiren liberal hava taşımacılığı politikalarının ürünüdür.

Türkiye’de Durum:

• Küçük hava yolu firmaları (Onur Air, AtlasGlobal, Borajet vb.) gerek bürokratik yükler, gerekse dolaylı ekonomik baskılarla sistem dışına itildi.

• Türkiye’de sivil havacılığa yönelik destekler sadece THY’nin uluslararası büyümesi için kullanıldı; iç hatlarda ucuzlama sağlanmadı.

• Bölgesel havalimanları atıl kaldı, uçuşların çoğu İstanbul merkezli hub sistemine bağımlı hale geldi.

Yapılması Gerekenler:

• Bölgesel hava yolu firmalarına vergi ve SGK indirimi gibi doğrudan teşvikler verilmesi

• Rekabet Kurumu tarafından THY ve Pegasus’un iç hat fiyat politikalarının incelemeye alınması

• Sivil havacılık genel müdürlüğü tarafından pazar çeşitliliğini artıracak düzenlemelerin yapılması

• Anadolu’daki ikinci sınıf havalimanlarının lojistik merkezlere dönüştürülerek uçuş ağının çeşitlendirilmesi

İsmail Türk